Bebekler iyi gözlenmeli ve zamaninda müdahale edilmeli
“Sosyal etkilesim, iletisimde yetersizlikler, sinirli tekrarlayan davranislar ve sinirli ilgi alanlari ile kendini gösteren nörogelisimsel bir bozukluk” seklinde tanimlanan otizmde etkilenen alanlarin basinda iletisim ve etkilesim geliyor. Otizmi olan çocuklarin, dil edinimi sürecinde yasitlarina göre gecikme ve edinilen dil becerilerinin kaybolmasi gibi sorunlar yasayabilecegini belirten uzmanlar, erken müdahalenin önemini vurguluyor. Uzmanlar, normal dil gelisimi gösteren bebeklerden farkli olarak otizmli bebeklerde babildama döneminin görülmedigini, 0-2 yasta sessiz kalma ya da sinirli sözcük kullanimi görüldügüne dikkat çekiyor. Uzmanlar, bazi durumlarda edinilen dil becerilerinin 12-24 ay arasinda kaybolmasinin da gözlenebildigini belirtiyor.
Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tip Merkezi Dil ve Konusma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, Otizm Farkindalik ayi dolayisiyla yaptigi açiklamada otizmli çocuklarin yasadigi dil ve konusma sorunlarina iliskin degerlendirmede bulundu.
Otizm Spektrum Bozuklugunun, “sosyal etkilesim, iletisimde yetersizlikler, sinirli tekrarlayan davranislar ve sinirli ilgi alanlari ile kendini gösteren nörogelisimsel bir bozukluk” seklinde tanimlandigini kaydeden Hazel Ezgi Dündar, “Tanimdan da anlasilacagi gibi otizmde etkilenen alanlarin basinda iletisim ve etkilesim alanlari gelir. Dolayisiyla otizmli çocuklarda sikça dil, konusma ve/veya iletisim sorunlari da görülebilir.” dedi.
Konusmada gecikme görülebilir
Dil ve Konusma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, “Otizmi olan çocuklar, dil edinimi sürecinde yasitlarina göre gecikme, edinilen dil becerilerinin kaybolmasi, sinirli/anlamsiz/konuya uygun olmayan/tekrarli sözcük kullanimi, sohbete uygun sekilde jest-mimik ve ses tonu kullaniminda veya bunlari anlamlandirmada zorluklar yasayabilirler. Belli bir konuya veya nesneye asiri odaklanip sohbetin baglamina uyamamanin yaninda sohbeti baslatma veya sürdürmede de güçlük çekebilirler.” dedi.
Bunlarin yani sira konusabilen otizmli çocuklarin sikça günlük dili, deyim ve atasözlerini, esprileri anlamakta ve dolayisiyla kullanmakta zorluk çektiklerinin görülebilecegini kaydeden Dil ve Konusma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, “Dilbilgisi kurallarina, zamirlerin kullanimina dair zorluklar da sikça rastlanan dil ve konusma sorunlari arasinda sayilabilir.” dedi.
0-2 yas döneminde sessiz kaliyorlar
Otizmli çocuklarda dil ve konusma becerilerinin gelisiminde bazi farkliliklarin görülebilecegini kaydeden Hazel Ezgi Dündar, sunlari söyledi:
“Normal dil gelisimi gösteren bebeklerden farkli olarak babildama döneminin görülmemesi, 0-2 yasta sessiz kalma ya da sinirli sözcük kullanimi görülür. Bunun yaninda bazi durumlarda edinilen dil becerilerinin 12-24 ay arasinda kaybolmasi da gözlenebilir. Bilimsel çalismalara göre, otizmi olan çocuklarin yarisina yakininda konusma sinirli gelisebilir ya da gelisme görülmeyebilir. Konusma gelisimi gösterenlerin ise okul öncesi dönemde yasina uygun iletisim becerilerini gelistirememesine sikça rastlanir.
Erken dönemde destek çok önemli
Dil ve konusma becerisi basamakli olarak ilerler dolayisiyla erken dönemde bahsedilen zorlanmalari yasayan çocuklar gerekli destegi almadiklarinda sonrasinda edinmeleri gereken dil becerilerinde de zorluk yasamaya devam edebilirler. Yetiskinlik döneminde dahi dili kurallarina uygun konusmakta, mecaz ve dolayli anlatimlari anlamakta ve kullanmakta, sohbeti kisiye/yere/konuya uygun baslatmakta ve sürdürmekte, akranlarina benzer bir dil kullanmakta zorlanmaya devam edebilirler.”
Akranlarina göre farklilik gözlemlendiginde dikkat!
Otizmli çocuklarin dil ve konusma becerilerinde ortaya çikan sorunlarin zaman kaybetmeden asilabilmesinin önemini vurgulayan Dil ve Konusma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, “Çocugunuzun dil ve iletisim becerilerinde akranlarina göre bir farklilik oldugunu düsündügünüzde yapilmasi gereken ilk ve en dogru hareket bir dil ve konusma terapisti ile görüsmek olacaktir. Her çocuk tanidan bagimsiz olarak özgündür. Çocugunuzun dil, konusma ve iletisim becerilerinin konunun uzmani tarafindan degerlendirilmesi hem ihtiyaç var ise terapi almak konusunda gecikmemek hem de çocugunuzun gelisimini birlikte geçireceginiz zamanda en verimli sekilde desteklemek için size dogru bir yol haritasi sunar.”dedi.
Dil ve konusma terapisti ailelere yol gösteriyor
Dil ve Konusma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, dil ve konusma terapistinin ailelere degerlendirme ve terapi sürecinde çesitli yönlendirmelerde bulunabilecegini belirterek bunlari söyle siraladi:
“Çocugunuzla dil gelisimini destekleyecek sekilde oyun oynamayi ve onu oyuna tesvik etmeyi,
Çocugunuzun basta sizinle olmak üzere çevresindekilerle nasil etkilesim kurabilecegini,
Etkilesimin ve oyunun hem çocugunuzun yararina hem de hepiniz için keyifli olabilmesi için yapilabilecekleri,
Çocugunuzu taklit edebilmeyi ve onun sizi taklit ederek dili edinmesi için öncül kosullari saglayabilmeyi,
Çocugunuzun sözlü olmasa da sizinle kurdugu iletisimi görüp ona anlasildigini hissettirerek etkilesimlerini pekistirmeyi,
Çocugunuzla sizi takip edebilecegi, taklit edebilecegi hizda, sadelikte ve ilgisini çekebilecek sekilde iletisim kurabilmeyi,
Çocugunuza bir seyler ögretmeyi hedefleyerek degil iletisimi temel alip ona da konusma firsatlari yaratarak etkilesim kurmayi,
Çocugunuzun ilgisini nasil takip etmeniz gerektigini ve bu durumda onu nasil destekleyebileceginizi detayli olarak anlatir, size model olur ve bu süreçte sizinle is birligi içinde olur.”
Çesitli yöntem ve yaklasimlar kullanilabiliyor
NP Feneryolu Tip Merkezi Dil ve Konusma Terapisti Hazel Ezgi Dündar, otizmli çocuklarin konusmayla ilgili sorunlarinda kullanilan yöntemlere iliskin olarak da su bilgileri verdi:
“Dil ve konusma terapisi sürecinde bu konuda güçlük yasayan çocugun dil-konusma ve iletisim becerilerini desteklemeye yönelik Floortime yaklasimi, Prompt teknigi, More than words programi, dogal dil ögretim teknigi, Hanen teknigi gibi pek çok yöntem ve yaklasim kullanilabilir. Bu süreçte çocugun akranlarina esdeger dil becerilerini kazanmasini hizlandirmak hedef alinir. Öncelikle iletisim ve etkilesime olan ilgisini arttirmak, bu becerileri edinmesini desteklemek ve edindigi bu becerileri günlük yasaminda kullanmasini saglamak için gerekli sekilde bir terapi süreci planlanir. Dili belli bir düzeyde edinmis olsa da akranlarindan oral-motor beceriler, sesletim, sözcük dagarcigi, dili kullanim becerileri, akici konusma gibi baska alanlarda farklilik gösteren çocuklar bu alanlarda da desteklenir.”