Kurban bayrami, birlik ve beraberligimizin en önemli dinamiklerinden birisidir. Hem kisisel saglik ve hijyen kurallari bakimindan hem de halk sagligi açisindan kurbanlik hayvanlarin kesim asamalarinda ve etlerinin tüketiminde bazi önemli hususlara dikkat edilmesi gerekir.
Hayvanlarin belirlenen kurban kesim yerlerinde, tecrübeli kisiler tarafindan kesilmesi önemlidir. Kesilen hayvanin etinin ve sakadatlarinin hastalik unsurlarini barindirip barindirmadiginin bilinmesi oldukça önemlidir. Bunun için hayvan kesim alanlarinda görevli veterinerler bu kontrolleri yapabilirler. Mesela hayvan kesildikten sonra ellerimize tek kullanimlik lastik bir eldiven takip, öncelikle karkasi genel bir inceleme ile muayene edilerek verem vb. hastaliga sahip olup olmadigi belirlenmelidir. Kesilen hayvanin karaciger ve akciger gibi sakatatlarinin da incelenmesi gerekir. Eger bu iç organlarda çiplak gözle görülebilen büyüklükte sulu kesecikler mevcutsa, bunlarin derince bir çukura gömülerek imha edilmesi gerekir. Çünkü bu sulu keseciklerin içinde kist hidatik denilen paraziter bir hastaligin larva (kurtçuk) denilen formlari vardir. Böyle bir durumla karsilastigimizda sakatat zayi
olmasin düsüncesi ile kedi ve köpeklere verilmesi hatali davranistir. Çünkü bu hastalikli sakadatlari kedi ve köpekler yediklerinde, hastalik zinciri devam ederek paraziter hastaligin etkeni bu kurtçuklar kedi ve köpeklerin ince bagirsaklarinda ergin fert haline gelirler. Bu ergin ferlerin meydana getirdigi yumurtalar diskilama ile etrafa rastgele saçilir ve nemli ortamlarda bir yil kadar canli kalabilir. Bazen bu yumurtalar, rüzgarlar vasitasiyla da sürüklenerek çevrede bulunan otlaklara, sebze bahçelerinde yetistirilen marul, maydanoz gibi çig olarak tüketilen ürünlere de bulastirilabilir.
O bölgede otlatilan koyun, keçi, sigir, deve gibi hayvanlarin kist hidatik yumurtalari ile bulasmis otlari tüketmeleri sonucu karaciger, akciger gibi hayati organlarina yerleserek çok ciddi saglik problemlerine sebep olabilir. Bu döllenmis yumurtalarin insanlara geçisi çig olarak tükettigimiz marul, maydanoz, nane, roka gibi sebzeler iyice yikanmadan tüketilmesi ile veya kirli içme sulari vasitasiyla gerçeklesebilir. Diger taraftan köpek diskilari ile dogrudan veya dolayli olarak temas halinde olan insanlara da bulasmasi mümkündür. Bu sebeple köpekleri sevmek maksadiyla kucagimiza almak ta önemli risktir. Çünkü köpegin tüyleri arasina yerlesmis olan diski kalintilari içindeki parazit etkeni olan yumurtalar solunum yoluyla vücudumuza girebilir.
Köpek diskilari ile kirlenmis park ve bahçelerde oynayan çocuklara veya koruyucu eldiven ve maske takmadan çalisan temizlik isçilerine de bulasabilir. Bu nedenle peygamber efendimizin (SAV) bize emrettigi gibi yemekten önce ellerimizi yikamamiz gerekir. Böylece bir taraftan peygamber efendimizin sünnetine ittiba ettigimiz için ibadet sevabi kazarken, diger taraftan da sagligimizi korumus oluruz.
Kist Hidatik’in Insan Vücudundaki Etkileri
Kist hidatik etkeninin döllenmis yumurtalari vücudumuza alinirsa, karaciger, akciger ve beyin gibi hayati organlarimiza yerleserek sulu kistler olusturur. Kist hidatik denilen paraziter hastalik sinir sisteminde görülürse, klinik etkiler çok belirgin hale gelir. Kistin beyinde bulundugu yere göre bas agrisi, görme bozuklugu görülebilir. Kemik iligine yerlestiginde, bilhassa kol ve bacak kemikleri zayiflar ve kirilgan hale gelir. Omurgada olursa sirt agrisi görülür. Tüm olgularin %50-70’i karacigerde olmaktadir.
Karaciger yerlesiminde karnin sag üst kisminda agri, bulanti, kusma ve bazen kasinti, sarilik gibi belirtiler görülebilir. Kistin karacigerdeki çevre dokulara mekanik baskisi sonucu tikanma sariligi, siroz, portal hipertansiyon görülebilir. Kistin kan damarlarina açilmasi halinde anaflaktik sok ve ölüm görülebilir. Genelde kist yavas yavas büyürken salgilarinin kana karismasi sonucu kasinti, ödem, astma gibi alerjik belirtiler de görülebilmektedir.
Kist bazen akcigerlere de yerlesebilir bu durumda öksürük, ates, gögüs agrisi, agizdan kan gelmesi ve apse gibi ikincil bakteriyel enfeksiyonlar da görülebilmektedir. Karin zarina yerlesirse, sindirim sistemi yakinmalari ve karin agrisi gibi sikayetler görülebilir. Bazi durumlarda kalbin bilhassa sol karincik bölgesine de yerlesebilir bu durumda kalp kapakçigi bozukluklari, perikardiyal bozukluklar (kalbi saran zar ile ilgili rahatsizlik), aritmi gibi belirtiler olusabilir.
Hastalik etkeni genellikle küçük yaslarda alinir ve eriskin yaslarda ortaya çikar. Hastaligin teshisi baslangiçta oldukça zordur. Teshis edildiginde, mutlaka cerrahi müdahele ile ilgili organdan kistin temizlenmesi gerekir. Kist Hidatik (Hidatidozis, Kistik ekinokokkozis, KE) insan ve hayvan sagliginin yani sira, sebep oldugu ekonomik kayiplar nedeniyle dünyanin pek çok bölgesinde ve ülkemizde önemli bir halk sagligi problemidir.
Bu paraziter etkenden korunmanin en etkili yöntemlerinden birisi de ellerimizin sabunlu su ile yikanmasidir. Diger taraftan et ve sakadatlarin mutlaka iyi pisirilerek tüketilmesi gerekir.
Bu vesileyle Islam Âleminin ve Aziz milletimizin Kurban Bayramini en içten duygularimla tebrik eder, selam ve sevgilerimi sunarim.
Kaynaklar
Alas, A. (2014): Kurbanda Bizi Bekleyen Tehlike Nedir? Zafer Bilim Arastirma, Kültür-Sanat
Dergisi, Sayi: 454.
Kaymaz, A. (2002). Hidatik kist: Epidemiyoloji, bulasma ve korunma yollari. Cerrahpasa Tip Fakültesi Sürekli Tip Egitimi Etkinlikleri, Hepato-Bilier Sistem ve Pankreas Hastaliklari Sempozyum Dizisi No:285-299.
Özcel, M.A. (2007): Özçel’in Tibbi parazit hastaliklari. Türkiye Parazitoloji Dernegi Yayinlari, No: 22, Izmir. 928s.
Roberts, L.S, Janovy, J. (2009): Gerald D. Shimidt & Larry S Roberts’ Fondations of Parasitology. Eighth Edition. Published by The Mc-Graw Hill Companies. New York, USA. 701pp.
Bu yazi:Simge dergisinin 47. sayisinda (Haziran 2022) yayinlanmistir.