"Türkiye, CERN’de Kuantum Algılama Projesiyle Bilimde Yükseliyor"

Türkiye’nin CERN ile İş Birliğinde Bir Adım Daha

Yozgat Bozok Üniversitesi (YOBÜ) Fizik Bölümü akademisyenleri, araştırma faaliyetleriyle de dikkat çekiyor. Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) ile yeni bir proje daha başlatıldı.

YOBÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü genç akademisyenlerinden Dr. Öğr. Üyesi Metin Yalvaç, dünyanın en önemli bilimsel araştırma merkezlerinden biri olan CERN bünyesinde yer alan DRD5-Kuantum Algılama Dedektör Ar-Ge İş Birliği ekibine kabul edildi.

Düzce Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü öğretim üyeleri Doç. Dr. Kadir Saygın ve Doç. Dr. Erdem Elibol yürütücülüğünde yapılacak çalışmalarla ilgili Ar-Ge önerisi, CERN DRD5 İş Birliği Yönetim Kurulu’nda oy birliğiyle kabul edildi.

Proje kapsamındaki Ar-Ge ekibinde, YOBÜ’den Dr. Öğr. Üyesi Metin Yalvaç’ın yanı sıra ODTÜ’den Prof. Dr. Ali Murat Güler, Düzce Üniversitesi’nden Prof. Dr. Emine Tekin, Öğr. Gör. Dr. Tuna Demirci, Arş. Gör. E. Eda Takgil ve doktora öğrencisi Badreddin Musatat da görev alacak.

Proje ile yapılacak çalışmalara ilişkin bilgiler veren Dr. Öğr. Üyesi Metin Yalvaç, “Yapılacak Ar-Ge çalışmaları kapsamında nano ölçekli çeşitli boyut ve bileşenlere sahip kuantum noktalarının üretilmesi ve optimizasyonu, alt dedektör sistemlerine uygulama yöntemlerinin test ve analizleri, kuantum algılayıcı olarak kalorimetre modüllerinin tasarımı ve geliştirilmesi, çeşitli yarı iletken iz sürücü alt dedektörleri ve sintilatörlere kuantum algılamanın uygulanması, CERN’de ışınım testleri, veri alınması ve analizlerinin gerçekleştirilmesi, nano ölçekli kuantum malzemeleri kapsayan dedektör benzetim ve modellemelerinin yapılması hedefleniyor.” dedi.

Kuantum Algılama Ar-Ge Ekibi’nin CERN’de yapacağı yeni ve uygulanabilir çalışmaların zaman içerisinde ülkemizdeki üniversite-sanayi (savunma, havacılık ve uzay sanayileri gibi) ekosistemine aktarılması, yüksek profilli doktora öğrencileri ve doktoralı araştırmacıların yetiştirilmesi, çalışmalara katılan Yozgat Bozok Üniversitesi ve Düzce Üniversitesi’nin eğitim-öğretim faaliyetlerine katkı sunması ayrıca ülkemizin kuantum teknolojilerine dayalı Ar-Ge ekonomisi için ticarileştirilebilir ürünler üretilmesi süreçlerine de katkı sağlaması bekleniyor.

CERN ve DRD5 İş Birliği Nedir?

1954 yılında Fransa-İsviçre sınırında kurulan ve günümüzde uluslararası bilimsel araştırma iş birliklerinin merkezi hâline gelen CERN’e, 23 Avrupa ülkesi tam üye statüsünde bulunuyor. Türkiye ise CERN’e 2015 yılında ortak üyelik statüsü kazandı.

CERN’de yapılan deneylerin öncelikli amacı, maddeyi oluşturan parçacıkların özelliklerini ve etkileşimlerini araştırmak ve bu araştırmaları mümkün kılan hem hızlandırıcı hem de dedektör ileri teknolojilerinin geliştirilmesini sağlamaktır. CERN’de bulunan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) kompleksi, dünyanın en büyük parçacık hızlandırıcısı olmakla birlikte ATLAS, CMS ve LHCb gibi proton-proton çarpışma verilerini kaydeden büyük ölçekli deneylere ev sahipliği yapıyor.

Dünyanın farklı yerlerinden binlerce fizikçi ve mühendisin görev yaptığı CERN, yüksek enerji parçacık fiziği deneysel çalışmalarını temel odağına almış olsa da; nükleer fizik çalışma konularından karşı madde araştırmalarına, çeşitli ışınım test çalışmalarından nötrino fiziği deneylerine, kozmik ışınların olası etkilerinin araştırılmasından mühendislik ve malzeme bilimlerine, hızlandırıcı ve dedektör teknolojilerinin geliştirilmesinden kuantum algılama ve teknolojilerinin ilerletilmesine kadar çok yoğun bir araştırma programına sahip bir merkezdir.

Geleceğin Hızlandırıcıları için Avrupa Komitesi (European Committee for Future Accelerators – ECFA) tarafından 2021 yılında yayımlanan dedektör Ar-Ge yol haritasında, kuantum algılama ve kuantum teknolojilerinin yüksek enerji parçacık fiziği dedektörlerine uygulanması teşvik edildi. Bu doğrultuda CERN’de bu alanda çalışmalar başladı.

ECFA’nın 2021 yılı raporu temel alınarak CERN tarafından 2023 yılı başında kuantum algılama ve ortaya çıkan teknolojilerin odağında yeni bir dedektör Ar-Ge iş birliği, DRD5 – Kuantum Algılama Dedektör Ar-Ge İş Birliği adıyla kurulması önerildi. 2024 yılında CERN Araştırma Kurulu tarafından DRD5 Ar-Ge İş Birliği’nin kurulması onaylandı ve aynı yıl içinde iş birliği çalışmalarına başlandı.

DRD5 İş Birliği’nin hâlen dünyanın önde gelen üniversite ve araştırma merkezlerinden oluşan 112 üye enstitüsü bulunmakta olup, bu enstitüler aktif olarak çalışmalarına DRD5 çatısı altında devam ediyor.

Haber: Bülent Ertekin