Yeni yapılan bir araştırmaya göre; bitkiler olmasaydı dünyamız, özellikle de bazı tropikal bölgeler, daha kurak ve sıcak olacaktı. Bilindiği gibi, bitkilerdeki terleme olayı, atmosferdeki su buharı dengesi açısından büyük bir önem taşır. Bitkiler sürekli olarak kökleriyle topraktan aldıkları suyu terleme yoluyla yapraklarından atmosfere vererek adeta suyu topraktan havaya ileten su pompaları gibi işlev görürler. Öyle ki orta büyüklükte bir ağaç günde yaklaşık 500 lt, bir hektar orman 30 ton suyu terleme yolu ile atmosfere vermektedir.
Peki Bitkiler Terlemezse Ne Olur? Chicago Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, çiçekli bitkilerin olmadığı bir dünyayı canlandırabilmek amacıyla bir iklim modeli geliştirdiler. Bu modellemede, bitkilerin terleme miktarını yaklaşık olarak %75 oranında düşürecek şekilde değişiklikler yaptılar. Bu değişiklik yeryüzünde adeta bir kaosa neden oldu ve tüm dengeleri alt üst etti. Kimi yerler daha kurak, kimi yerler daha yağışlı hale geldi. Örneğin Kuzey Amerika’daki yağış oranında %30-50 oranında düşerken Güney Amerika’nın tropik bölgelerinde yağışlar 300 mm kadar azaldı. Bu araştırmalar gösteriyor ki eğer bitkiler olmasaydı, yerküremizde kurulu bu hassas denge büyük ölçüde değişikliğe uğrayacaktı. İklim üzerinde; kavurucu sıcaklar, şiddetli fırtınalar, düzensiz yağışlar gibi anormal değişiklikler meydana gelecekti. Ormanların yok edildiği şu günlerde ülkemizde ve Dünya’da görülen anormal hava değişimleri bunun en büyük delilidir.
Şimdi gelelim yazının başında sorduğumuz “Ağaç gölgeleri diğer yapay gölgelere göre neden daha serin?” sorunun cevabına. Yeryüzüne yerleştirilmiş olan buharlaşma kanunu gereği bir su damlası buharlaşırken bulunduğu yüzeyden bir miktar ısıyı da alıp öyle buharlaşır. Bu ısı alış-verişi neticesi o yüzey dış ortama nazaran birkaç derece daha serin olur. Yazın deniz kenarında bunu sıkça kendi bedeninizde yaşamışsınızdır. Mesela denizden çıkıp da üzerinize bir havlu almaz ya da kurulanmazsanız bir müddet sonra üzerinizdeki su damlalarının buharlaşması sonucu o yaz sıcağında bile üşümeye başladığınızı fark etmişsinizdir. Aynen bunun gibi yapraklarda meydana gelen terleme ile buharlaşan hava yaprak yüzeyinden aldığı ısı ile yaprakların bulunduğu ortamdan 1 0C ile 5 0C arasında düşük sıcaklıkta olmasına yol açar.
Ağaçlar ve diğer bitkiler buharlaşma yoluyla soğumanın yanı sıra oluşturdukları gölge etkisiyle de soğuma sürecine katkı vermekle vazifelidirler. Ağaçların ve diğer bitkilerin yaprakları ve dalları yaz aylarında Güneş’ten gelen enerjinin sadece %10-30’unun alt kısımlara geçmesine izin verir. Bu etki ağaçların altındaki nesnelerin güneş ışınlarını daha az soğurmasına ve sıcaklıklarının daha az yükselmesine neden olur. Oysa şehirlerdeki binalar ve doğal olmayan yapılar güneş ışınlarını bitkilere göre daha fazla soğururlar. Bu da ağaç gölgelerine nazaran bina gölgelerinin daha sıcak olmasına neden olur.
Peygamber efendimiz (SAV) de ağaçların doğal dengedeki önemini belirtmek için “Kıyametin kopacağını bilseniz dahi elinizdeki fidanı dikin” demiş, ayrıca “Kim ağaç dikiminde bulunursa, onun için ağaçtan hâsıl olan ürün miktarınca Allah ona sevap yazar” buyurmuş ve ağaç dikmeyi 1500 yıl öncesinden teşvik etmiştir. Buna rağmen hala ormanları yok edip yerine beton yığınları inşa eden modern çağın insanlarının kulakları çınlasın!