Her yaz olduğu gibi bu yıl da ülkemizin farklı köşelerinden kara haberler geldi: Orman yangınları… Alevlerin sardığı vadiler, dumanla kaplanan gökyüzü, alevlerin içinde can veren canlılar... Bu acı manzaralar hepimizi derinden sarstı. Zira bir orman, sadece ağaçlardan ibaret değil toprağın derinliklerindeki mikroorganizmalardan gökte süzülen kartallara, serin gölgesinde nefeslenen insana kadar yaşamın ta kendisidir.
Ancak her yıl yaşanan bu acı tabloya karşı sadece üzülmek yeterli değil. Artık önleyici adımlar atmanın, daha dirençli ormanlar kurmanın zamanı geldi. İşte tam da bu noktada umut verici bir proje öne çıkıyor: YARDOP – Yanan Orman Alanlarının Rehabilitasyonu ve Yangına Dirençli Ormanlar Tesisi Projesi. Bu proje, Türkiye'nin ormanlarını gelecekteki yangınlara karşı koruma altına alma yolunda atılmış stratejik bir adımdır.
2008 yılında bir hafta süren Antalya, Serik-Taşağıl yangını, orman yangınlarına karşı yalnızca etkili yangın söndürme faaliyetlerinin yeterli olmadığı aynı zamanda yangına hassas ormanlık alanlarda yanıcı maddelerin yangının etkisini azaltacak biçimde düzenlenmesi gerekliliğini gösterdi. Bu amaçla özellikle kızılçamın egemen olduğu Ege ve Akdeniz bölgelerinde yangına hassas alanlarda, Orman Genel Müdürlüğü tarafından YARDOP projeleri yürütülmeye başlandı.
YARDOP Nedir?
YARDOP’un uygulama mantığı çok katmanlı ve stratejik. Öncelikle yanan alanların toprak yapısı, iklimi ve biyolojik çeşitliliği dikkate alınarak mevcut kızılçam orman sınırlarında bölgeye uyumlu ve yangına dayanıklı türler seçiliyor. Örneğin meşe, zakkum, sandal, keçiboynuzu, servi, badem gibi türler. Bu türler hem yerli ekosistemle uyumlu hem de yüksek yangın dayanımına sahipler.
Fakat bu proje sadece tür seçmekten ibaret değil orman yangınlarını başlamadan önlemeye yönelik bir uygulama. Bu proje kapsamında aşağıda verilen ve genişlikleri OGM’nin tamimlerine göre değişkenlik gösterebilen yangın riskini azaltıcı zonlar bulunuyor:
- YDZT (Yangın Durdurma Zonu Tesisi): Yangının ilerlemesini yavaşlatmak veya durdurmak için oluşturulan alanlardır. Bu alanda yanıcı olmayan veya az yanıcı bitki türleri tercih edilir. Genişliği 20–100 metre arasında değişebilir.
- YOAT (Yerleşim Alanı-Orman Ayrımı Tesisi): Yerleşim alanları ile ormanlar arasında tampon görevi gören, kontrollü ve düzenli basık bitki örtüsüyle korunan alanlardır. Genişliği 30–200 m arasında değişebilir.
- ZOAT (Ziraat Alanı-Orman Ayrımı Tesisi): Tarım arazilerinden ormana sıçrayabilecek yangınları durdurmak amaçlı tarım alanları ile orman arasında yangının geçişini yavaşlatan toprak şeritleri ya da az yanıcı türlerden oluşan sınır bölgelerdir. Genişliği 10–50 metre arasında değişebilir.
- Ulaşım Koridorları: Hem yangın müdahalesini kolaylaştıran yollar hem de doğal yangın bariyeri görevi gören yapılardır. Her iki tarafta 10–15 metre genişliğinde toprak zemin, çakıllı yol kenarı gibi yanıcı olmayan alanlardır.
YARDOP için Kepsut/Balıkesir Örneği
Danışmanlığını yürüttüğüm bir doktora tez çalışmasında, Balıkesir'in Kepsut ilçesindeki Yılanlı Dağ ve Boztepe mevkilerinde YARDOP uygulama alanları incelenip yeniden revize edildi. Çalışmada incelenen 21 farklı bitki türünden özellikle servi, biberiye, badem ve incir gibi türlerin hem kuraklığa hem de yangına dayanıklı oldukları gözlemlendi.
Bu çalışmamız gösterdi ki; tek tip ağaçlandırma değil, çok katmanlı ve doğal yapıdaki ormanlar, hem yangına karşı dirençli oluyor hem de ekosistemin devamlılığını sağlıyor. Üstelik bu tür yapılar, su tutma kapasitesini artırıyor, erozyonu azaltıyor ve biyolojik çeşitliliği de koruyor.
Sonuç olarak, orman yangınlarında, yangının tutuşma (çıkma) olasılığını ve yayılma potansiyelini düşürmek suretiyle, ormanların yangın oluşumuna karşı daha dirençli ve yangın yayılmasına karşı daha dayanıklı türlerin kullanıldığı YARDOP projesine sahip çıkıp bütüncül olarak uygulanmasını sağlamamız gerekiyor.
