Hayvanlar arasinda göklerin hâkimi hiç süphesiz ki kuslardir. Kuslar, bitkilerin polenlerinin ve tohumlarinin yayilmasi, böcek, yilan, fare gibi zararlilarin populasyonlarinin dengelemesi, çesitli hayvan leslerinin ortadan kaldirilip, hastaliklarin yayilmasinin önlenmesiyle vazifelendirilmis omurgali hayvanlardir. Yeryüzünde 10.000 civarinda kus türü yasamaktadir. Türkiye’deki kus türü sayisi 487 olarak tespit edilmistir.
Kuslarin disleri yoktur ve bunun yerine gagalari vardir. Vücutlari tüylerle kaplidir. Sicakkanli hayvanlar olup, kanatlari vardir ve çogu uçabilir. Çesitli kus türlerine uçabilme, yüzebilme ya da kosabilme yetenegi verilmistir. Hayatlarinin farkli evrelerinde bir yillik periyotta farkli mevsimlerde yüzlerce hatta binlerce kilometre yol kat ederek denizleri, çölleri veya yüksek daglari bir uçtan diger uca geçerek, üremek ya da kislamak amaciyla uzun mesafelere gidebilirler. Göçmen olmayan kuslar ise bütün yil boyunca ayni lokalitede bulunurlar.
Her yil milyonlarca hayvan kendileri için daha uygun kaynaklar bulmak ve kötülesen çevre sartlarindan (besin azalmasi ve temperatür degisimleri gibi) uzaklasmak için bulunduklari bölgeden daha uygun sartlara sahip alanlara dogru göç ederler. Göç hadisesi, kelebekler ve diger böcekler, memeliler, deniz kaplumbagalari ve baliklarda da görülmesine ragmen hiçbiri kuslarin göçleri kadar kapsamli degildir. Öyle ki, kuslarin topluca gerçeklestirdikleri göç küresel ölçekli olup, bazi türlerin göçleri esnasinda gidis ve dönüs te hesaba katildiginda 30.000 km’yi bulmaktadir. Kuslarda göç zamanlamasi onlara rabbimizin verdigi biyolojik iç saat ile ayarlanmaktadir. Kuslardaki biyolojik iç saat, fotoperiyodik (gün uzunlugu yani günesin dogusundan batisina kadar geçen sürenin uzunlugu) etkilere bagli olarak gerçeklesen mevsimsel etkilere göre programlanmistir.
Uçma hadisesi için birim zamanda daha fazla enerjiye ihtiyaç duyulur. Kat edilecek uzun mesafe nedeniyle en ekonomik enerji kaynagina ihtiyaç vardir. Uçma esnasinda hava direncini azaltmak ve minimum enerji ile maksimum mesafe kat edebilmek için kuslarin vücutlari ig biçiminde yaratilmistir. Diger taraftan iskelet sistemlerindeki kemikler içi bosluklu olarak yaratildigi için oldukça hafiftir. Mesela frigat kuslarinin kanat açikligi 2.1 m olmasina ragmen iskeletleri 114 gram kadardir.
Kuslarin kemikleri içi bosluklu olarak yaratilmistir
Rabbimiz tarafindan kuslara kanatlar verilmistir, vücut isisinin korunmasi ve aerodinamik bir yapi kazandirilmasi için vücutlari tüyler ile kaplanmistir. Içi kismen bosluklu olarak yaratilan kemikleri, onlarin hafif ve kuvvetli bir yapi kazanmalari, havada süzülmek ve uçmak için en ideal sekil almalari için oldukça önemlidir.
Kuslar sicakkanli hayvanlar olarak yaratilmis olmalarinin yani sira onlara çok etkili bir solunum, kalp-damar ve metabolik sistemleri verilmistir. Bu sistemler, onlari yaratan Zatin (Allah) sonsuz ilim ve iradesiyle koordineli olarak çalistirilir. Bu koordinasyonla bir taraftan kanat kaslarina ihtiyaç duyduklari yüksek enerji oksijenli solunumla temin edilirken, diger taraftan metabolik atiklar hizla uzaklastirilarak sporcularda görülen kramp benzeri agrilarin olusmasi önlenir.
Kuslarda görülen etkili gaz alis-verisi, deri ve vücut duvarlari arasinda ve de kemik bosluklarinda oldugu gibi gögüs ve karin bosluklari boyunca yerlestirilmis olan hava keseleri vasitasiyla da gerçeklestirilir. Akcigerler ile baglantili olan bu hava keseleri, havadaki oksijenin etkili bir sekilde vücuda alinmasini saglar. Bu özellikler, uzun menzilli göç yapacak kuslar için essiz bir donanim ve performans saglanmasi bakimindan son derece önemlidir.
Tesadüflere yer birakmayacak sekilde, çok ince mühendislik hesaplarini gerektiren kuslardaki bu donanimlarin, onlarin ihtiyaçlarini bilen bir Zat yani Allah (C.C.) tarafindan yapilip, isletildigi asikârdir. Diger taraftan, kuslarda günlerce ve hatta aylarca yiyecek almadan hayatin idame ettirilmesi ve yolculuk esnasinda ihtiyaç duyulan enerji kaynagi için yeterli yag depolanmasinin nasil gerçeklestirildigi halen daha tam olarak çözülememistir.
Uçus sampiyonu çubuk kuyruklu çulluk, Limosa lapponica
Günümüzde kuslarin göç rotalari onlara takilan çipler vasitasiyla uydudan izlenebilmektedir. Ornitologlar yani kus bilimcilerin bilimsel adi Limosa lapponica olan çubuk kuyruklu çulluk (Bar-tailed Godwit)’un erkek bireylerinin göç rotasini takip için yaptiklari çalismada, vücuduna elektronik çip takilan bu kusun 16 Eylül 2020’de Alaska’daki çamurluk alanlardan ayrilip, hiç durmaksizin uçarak, 12.200km (7.580 miles) yol kat ederek Pasifik Okyanusu’nu geçtigi ve Yeni Zelanda’ya ulastigini tespit etmislerdir. Yapilan hesaplamalara göre bu uçus esnasinda zaman zaman saatte 88.5 km hiza kadar ulastigi tespit edilmistir.
Göç öncesi enerji yönünden zengin besinler (yüksek yag içerikli meyveler ve tohumlar) ile beslenen kuslarda vücut agirligi iki katina çikarilir ve bunun % 60’a yakini yagdir. Göç esnasinda poliansature yaglar bilhassa linoleik asit (bir omega 6 yag asididir) ve linolenik asit (bir omega 3 yag asididir) gibi esansiyel yag asitlerine ihtiyaç duyar. Kusun vücudunda üretilemeyen bu yaglar (omega 3 ve omega 6 yag asitleri) rabbimizin onlar için hazirladigi gida maddelerinden temin edilir. Ayrica uçus esnasinda metabolik reaksiyonlar sonucunda olusabilecek serbest radikallerin zararli etkilerinden korunmalari için antioksidant kapasitesi yüksek olan E vitamini ve anthosiyanin içeren meyve ve besinlerle de beslenirler. Mesela sonbahar göçü esnasinda konakladiklari bölgelerde bu tür gida maddeleri rahmani ve sefkatli bir el (Allah) tarafindan onlarin beslenmeleri için çesitli çalilarin meyvelerinde hazirlanmistir.
Göçten önce asiri beslenme (hiperfaji) ve kilo almayla es zamanli olarak sindirim organlarinin (mide, taslik ve ince bagirsagin) küçültülerek yeniden yapilandirilmasi, maksimum düzeyde beslenme ve göç uçusu esnasinda ihtiyaç duyulan enerjinin temini rahmani bir planlamanin eseri olup, asla tesadüflerle izah edilemez.
Yaratilis harikasi olan bu hayvanlarda hikmetin bir eseri olarak uçus öncesi Alaska’da yaklasik iki ay beslenen çubuk kuyruklu çulluk erkek bireylerin enerji depolari artirilirken, sindirim organlari küçültülmektedir. Egzersiz organlarinin boyu ve kapasitesinin ise artirildigi düsünülmektedir.
Kuslar Uçus Rotalarini Nasil Buluyorlar?
Kuslarin yillik göçler esnasinda kullandiklari yollar uçus rotasi olarak isimlendirilir. Bilim adamlari kuslarin uçus rotalarini nasil bildiklerini tam olarak çözememislerdir. Ancak Rabbimizin kuslara verdigi dahili bir küresel konumlandirma (GPS) sisteminin var oldugunu düsünmektedirler. Bunun için gündüz uçuslarinda günesin ve geceleri ise kutup yildizi ya da kuzey yildizi gibi yildizlarin konumundan faydalandiklari tahmin edilmektedir. Kuslarin gözleri ile beyni arasinda adeta bir pusuladaki gibi hangi yönün kuzey oldugunu belirleyen bir sistem olabilecegini düsünmektedirler. Diger taraftan kusun iç kulagindaki nöronlarda bulunan eser miktardaki demirin de yön bulmada kullanildigi varsayilmaktadir. Sasirtici olan bir diger durum da yön bulmada ve kusun konumunu tam olarak belirlemede kusun gagasin da kullanildigi yönündedir. Kuslarin gagasinin beyinle irtibati trigeminal sinir ile saglanir. Bilim adamlari bu sinire Rabbimiz tarafindan, dünyamizi çepe çevre saran manyetik alanin algilanmasi görevi verildigini tespit etmislerdir. Çünkü magnetik alan kutuplarda çok güçlü olup, bu güç ekvatora dogru gidildikçe zayiflamaktadir.
KAYNAKLAR
Bacak, E., Güngör, U., Arslangündogdu, Z. (2019). Gala Gölü Kuslari. Edirne: T.C. Tarim ve Orman Bakanligi Edirne Sube Müdürlügü.
Battley, P.F. et al. (2020 ). Interacting Roles of Breeding Geography and Early-Life
Settlement in Godwit Migration Timing .Front. Ecol. Evol., 17 March 2020 https://doi.org/10.3389/fevo.2020.00052
George W. Cox. (2010). Bird Migration and Global Change. Island Press 305pp.
Mills, D. (2019). Canlilar Kitabi, Yeryüzündeki Yasamin Görsel Ansiklopedisi. Çeviri: Karahisar Turan, S. Tübitak Popüler Bilim Kitaplari. 304 s.
Piersma, T., Robert E. Gill Jr. R.E. , Daniel R. Ruthrauff, D.R. (2021). Physiomorphic
transformation in extreme endurance migrants: Revisiting the case of bar-tailed godwits preparing for trans-pacific flights. Front. Ecol. Evol., 17 June 2021 https://doi.org/10.3389/fevo.2021.685764
Rappole, C. H. (2013). The Avian Migrant. The Biology of Bird Migration. 458pp.
Spiecker, Lisa, et al. “Endless skies and open seas–how birds and fish navigate.” Neuroforum 27.3 (2021): 127-139.
Editor: Williams, D.T. (2021). What Is a Bird?: An Exploration of Anatomy, Physiology, Behavior, and Ecology. Princeton University Press.
https://www.nationalgeographic.com/animals/article/bird-migration-one-of-natures-wonders-heres-how-they-do-it (14 Kasim 2021).
https://www.nationalgeographic.org/media/how-do-birds-navigate/ (14 Kasim 2021).
https://www.amherst.edu/system/files/media/1394/mag1.pdf (14 Kasim 2021).
https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/86385-longest-non-stop-migration-by-a-bird (14 Kasim 2021)
Kaynak: https://bilimlerisigindayaratilis.org/kus-goclerindeki-rahmani-tasarruflar/
