Korona virüsüyle mücadele masa basinda verilecek bir karar degildir. Bu is laboratuvar çalismalariyla kesinlesir. Bu konuda dogru her zaman tek degildir, sonuçlar farkli farkli çikabilir. Önemli olan sonucu olumlu kullanmaktir.
Virüs hastalik salginlarinda olay yerine bilgisiz, yari bilgili, az bilgisi olan kimseler yaklastirilmaz. Varsa konu hakkinda en iyi bilenlerden bilgi alinir. Yakinda yok ise dünyanin neresinde varsa ondan faydalanilir. Aksi takdirde isler sarmala döner ve içinden çikilmaz hal alir. Mevcut korona virüs salgininda oldugu gibi.
Alinan verilen kararlardan, söylenen sözlerden halkin kafasi karisti; artik tedbirleri çogunluk ciddiye almiyor. Nerden çiktigi belli olmayan ve gerçekle alakasiz sözler toplumda zemin buldu. Bunlar korona hastaligi ile mücadeleyi zaman zaman sikintiya sokmaktadir.
Virüs hastaliklarina karsi bir tedavi uygulamasi gelistiremedigimizden, korunma yolunu tercih ediyoruz. Korunma da en etkili uygulama asi oldugundan, asi yapan uzmanlarin görüsü de önemsenmelidir.
Virüsler konusunda Türkiye’de iyi uzmanlar var ve onlardan faydalanilmaliydi ama yapilmadi. Yalniz bunlar veteriner hekim olduklarindan görmezlikten gelindi. Iyi de zaten korona virüsü aslinda hayvanlara müptela olan bir virüstü ve veteriner hekimler onun asisini yillar önceden hazirlayip kedi, köpege uyguluyorlardi. Korona virüsün bir tipi insanlara adapte (uyum sagladi) oldu, diyeceksiniz. Dogrudur lakin virüsün karakter ve yapisini onunla ugrasanlar zaten biliyorlar ne den virüsü tanimayanlar hep konustu, üstelik söyledikleri de ise yaramadi. Hastalik dalgalanarak günümüze kadar geldi. Düsünceniz; “insanlari baytarlar mi koruyacak?” dediniz lâkin iste insanlari koruyacak asiyi baytarlar yapti.
Eger zamaninda uzman veteriner hekimlere bu konuyu havale etseydiniz simdiye asi çoktan yapilmisti. Çünkü o uzman veteriner hekimlerin çogu virüslerle ilgili asi uzmani.
Bunu yetkililer de görmezlikten geldi. Gazete köse yazarlarinin bazilari bunun farkina vardi da bakanlar bunun farkina varmadi. Ne ilginç degil mi bakanlarin kendi bakanligi hakkinda bilgisi yok.
Yine de toplumu biraz sakinlestirelim. Isi çok abartmadan, ortada bir salgin var ve onunla bilinçli mücadele yapmamiz lazim. Tabi ki ates düstügü yeri yakar. Daha önceki yazilarimda söylemistim, virüslerle saka olmaz.
Korona virüsü hakkinda henüz elimizde yeterince bilgi birikmediginden çalismalar devam ediyor. Yalniz elimizdeki bilgiler isiginda bazi tedbirleri almak zorundayiz.
Korona hakkinda asilar henüz kesin sonuçlanmadigindan asilar hakkinda çalismalar devam etmektedir. Çalismalar bitmese bile acil durum oldugundan asi uygulamalari da devam etmesi dogru bir karardir. Asilar zamanla daha etkili tip, alt tip ve tasiyicilarla desteklenecegi kesin.
Insan bünyesi henüz mevcut virüsü tanimadigindan antikor olusturma olayinda bagisiklik sistemi gecikme yapabilir. Asi canli organizmaya bir tanistirma bile olsa faydalidir. Zaman ile virüs antikor tasiyan konakçilara yerlesmekte zorluk çekeceginden zayiflayacaktir.
Korona virüsünün ikinci doz asisi 14 günden sonra yapilabilir. Bu konuda süre 14 gün olabilecegi gibi 1 ay, 2 ay, 3 ay olmasinda sakinca yoktur. Yalniz ne kadar erken yapilirsa birey koruyucu antikorlara o kadar erken sahip olur.
Üçüncü doz asi 3, 6,12 ay sonra olabilir ama benim tavsiyem 12 aydan sonra olmasidir. Bu konuda arastirma sonuçlarina göre sebepler ortaya konulup karar kesin verilmesi gerekir.
Hastalik geçirenlerin 6 ay sonra, antikor seviyesini bilmeden, asi yaptirilmasi ciddiyetsiz bir davranistir. Bu bir panik durumudur. Hastaliktan olusan antikor en az 1 yil korur.
Hastalik geçirenlere “3 ay sonra asi olun” tavsiyesi bir akil tutulmasidir. O zaman asilarin korumasi ne kadar? Hastalik geçirenlerde her zaman yüksek antikor olusur. Hastalik geçirende 3 ay sonra antikor düsüyorsa bu demek ki asilar hiç korumuyor. Siz böyle tavsiyelerde bulunursaniz vatandas asiyi sorgular. Hastalik geçirenler kesinlikle bir yildan önce asilanmamalidir. Belki bir yildan daha uzun süre korumada olabilir. Bu konuda bilgi birikimleri yol gösterecektir.
Mutasyon, varyant kelimeleri kafa karistirmaktadir kullanilmasi dogru degil. Bunlari yalniz uzmanlar kendi aralarinda kullanabilirler. Eger asi susu alt tip degisiklikleri üzerinde dominantsa insanlarin kafasini karistirmaniz asi yapilma oranini düsürür. Bilim adami sorumluluk tasir. Dili yabanci kullanmakla bilim adami olunmaz.
Maske bir disiplin olarak kullanilmaktadir, virüs bulasmasini tamamen engellemez. Asi önemli bir koruyucudur.
Bilgisiz ve bilinçsiz konusmalar ile insanlarin kafasini karistirip morallerini bozmayin. Bir savas aninda asker için moral ne ise su anda insan toplumu için hastaliklara direnmede moral ayni seydir. Morali çöken, korkan insanda bagisiklik sistemi çalismaz. Neseli, sevinçli, morali düzgün cesur insanlarda vücut korunma sistemi en üst düzeyde çalisir. Bu isin hormon sistemiyle de yakin ilgisi vardir.
Sonuç olarak: Önce sunu vurgulamak istiyorum, görmezlikten gelseniz bile veteriner hekimleri saglik personeli disinda tutarak, hayvanlardan kaynaklanan, yüzlerce hastalikla mücadele edemezsiniz. Eninde sonunda yolunuz onlara düsecek.
Her seye ragmen söylenenlere fazla kulak asmayin. Beslenmenin bagisiklik sistemiyle yakin ilgisi vardir. Virüsün konakçi bulmasi açisindan kalabalik yerlere fazla takilmayin. Açik hava ve günes isinlari virüsü zayiflatir veya öldürür. Her zaman hastaliklarla mücadelede temizlik önemli bir faktördür.
Grip virüsünün bu dönemde çok az görünmesinin sebebi korana virüsüne karsi alinan tedbirlerdir. Bu dönemde alinan tedbirlerden dolayi diger virüsler ve bakteriler de zayiflamis olabilirler.
Televizyonlarda yapilan virüs hakkindaki konusmalarin çogunun toplum üzerinde kötü etkisi olmaktadir. Kulaktan dolma bilgiler özellikle asilar hakkinda yanlis ve kasitlidir.
Herkes asisini olursa virüs çok zayiflar ve konakçi bulamadigi zaman yok olacaktir.
Mahir Adibes
Uzman Veteriner Hekim
