Bir birey, "en mükemmel şey nedir?" sorusuna "mükemmel olan bir şeyden mutlaka daha mükemmel olan şey vardır" şeklinde cevap veriyorsa, bu, mükemmelliğin bir başka varlık tarafından sağlandığını varsayar. Bu varsayım, evrendeki canlı ve cansız her şeyi aşan ve bunları var eden yaratıcıya işaret eder. İlahi varlık, bu metafizik değerlerin kaynağı olarak kabul edilir.
İlahi Varlık ve İnsan Psikolojisi
Duyu organları bu varlığı algılamada yetersiz kalabilir, ancak zihin bu varlığı öngörür. Bu öngörü, insanın mükemmelliği yakalama motivasyonunu artırır. Mükemmelliğe ulaşmak için insan, belirli duyguları açığa çıkarmalıdır. Bu duygular, sıradan kurallarla değil, onu aşan bir yaratıcı tarafından mümkün kılınabilir.
İlahi Vahyin Rolü ve Ahlaki İlkeler
Allah (cc), insanı adalet, merhamet ve sevgiyi açığa çıkarmak için yaratmıştır. Bu nedenle, insanlar din, bilim, sanat ve felsefede sürekli olarak mükemmelliği yakalama çabasındadır. Her doğan çocuk, Allah’ın (cc) insana olan sevgisinin bir tezahürüdür. Kur’an’da yer alan ayetlerde sevgi, Allah’ın insana sunduğu merhamet olarak tanımlanır. Örneğin, Taha Suresi’nin 39. ayetinde Allah, Musa’yı sevimli kılmıştır. Meryem Suresi’nin 96. ayetinde ise Rahman, gönüllere sevgi koyacağı bildirilmiştir.
Süreç Odaklı Ahlaki Değerler
İlahi vahyin ahlaki ilkeleri, sonuç odaklı değil, süreç odaklıdır. Cinayet gibi eylemler değerlendirilirken, sadece öldüren veya öldürülen kişi değil, eylemin kendisi kötüdür. Bu tür eylemlerin önlenmesine yönelik kanunlar çıkarılır. Kur’an'da cehennem ayetlerinin ardından gelen cennet ayetleri, ilahi vahyin süreç odaklı bir ahlaki yol izlediğini gösterir. Bu, sürecin devam ettiğini ve insanın yola devam etmesinin önemini vurgular.
İnsanın İç Potansiyeli ve Ahlaki İlkeler
İnsan zayıf bir varlıktır ve sürekli hatırlatılmaya ihtiyaç duyar. İlahi vahyin kelamında, tamamen kestirip atma yer almaz. Çünkü insanın iç potansiyelinde, ilahi vahyin belirttiği ahlaki ilkeler fıtrat ya da vicdan olarak saklıdır. Bu ilkelerin ne zaman ortaya çıkacağı belirsizdir ve bu belirsizlik, insanın empati, sabır ve yargılama yerine, doğru yolda kalmasını sağlar.
Sonuç: Metafizik Değerlerin İlahi Kaynağı
Dünyanın metafizik değerinin ilahi bir kaynağa sahip olması, yaşamın sonuç odaklı değil süreç odaklı olmasının teminatıdır. Bu perspektif, insanın yaşamındaki ahlaki ve manevi gelişimini destekler ve sürecin önemini vurgular.