Sivil toplum bilincinin yüksek olması oldukça önemlidir. Gelişmiş bir sivil toplum oluşturmanın en önemli unsurlarından birisi de pek çok faaliyet alanı olan meslek örgütleri ve gönüllü kuruluşlardır; yani sivil toplum kuruluşu (STK) niteliğindeki oluşumlardır.
Kamu işleriyle ilgili olmayan alanlarda olduğu kadar kamu hizmetlerinde tamamlayıcı ya da destekleyici faaliyetleriyle STK’ların sosyal hayatta her geçen gün daha çok görünür hale geldiğini öteden beri gözlemliyoruz.
Hayatın her yerinde var olup üzerinde az konuşulduğu için toplumun farkındalığının da gereken düzeyde olmadığı fizik, kimya, biyoloji ve matematik gibi temel bilimlerin büyük oranda sadece okullardaki ders konularına hapsedilmesinin önüne geçilmesi bakımından da STK’ların büyük rolünün olduğuna ve bu rolün her geçen gün daha da artacağına inanıyoruz.
Türk Fizik Derneği (TFD) 1950 yılından bu yana aktif faaliyet gösteren bir kuruluş olup geleneksel olarak yürüttüğü örnek çalışmalarıyla da bilinmektedir. Şimdilerde 2-6 Eylül 2024 tarihlerinde düzenlenmek üzere hazırlıkları devam eden, geçtiğimiz yıl 31 Ağustos – 4 Eylül 2023 tarihleri arasında 39’uncusu Bodrum’da düzenlenen “Türk Fizik Derneği 39. Uluslararası Fizik Kongresi (TFD39)” hem yurt dışından hem yurt içinden pek çok farklı üniversiteden ve araştırma merkezlerinden katılımcıların yanı sıra lisans ve lise öğrencilerinin de katılımıyla etkiyi yükseltecek ve yaygınlaştırılacak bir biçimde gerçekleştirilmişti. Kongre, 24 çağrılı konuşmacı, 189 sözlü bildiri ve 64 adet poster bildiri sunulmak üzere planlanmış olup protokolün de ilgi göstermesiyle görkemli bir açılışla başlatılmıştı.
Alanda Türkiye’de en geniş katılımcı sayısına sahip ve çevre ülkeler başta olmak üzere uluslararası tanınırlığı da yüksek olan, fizik biliminin ve ilişkili olduğu tüm alt dalların konu edinildiği bu kongreler serisinde her yıl ödüller de verilmektedir. Cumhuriyetin 100. yılına armağan niteliğinde düzenlenen TFD39’da, “2023 Yılı Türk Fizik Derneği Onur Ödülü” verilmesi kararlaştırılanlar arasında bendeniz de vardım. Açılışta ödül sahiplerine plaket ile ödül belgesi takdimi de yapıldı. Bu ödül, temel bilimlerin toplumun bütün kesimlerinde ve eğitimin bütün düzeylerinde doğru anlaşılması için üniversite ve liselerin yanı sıra köy ve kasaba okullarına varıncaya kadar pek çok farklı hedef gruba yönelik yürüttüğümüz gönüllü çabaların farkına varılmış olması bakımından da sevindiriciydi.
Benim açımdan manevi değeri oldukça yüksek bir ödül oldu. Memleket için daha fazla çaba içinde olmanın önemini bilenlerin varlığını görmek, gönüllü olarak yürüdüğümüz yolun kutsallığını da hissetmemizi ve düşünmemizi sağlıyor. Ödül denen şey, söylemek istediklerimizi birkaç kişiye daha söyleme fırsatı veriyor. Köy okulları ile ilgili toplumun farklı kesimlerinden pek çok kişinin yüreklerinden gelen güzel duygularla destek olduğu çabalarımız, her geçen gün daha fazla görünür hale geliyor. Çocukların bilime olan ilgilerinin canlı tutulması, öldürülmemesi için gayret içinde olmalıyız. Eğitimin bütün kademelerinde üzerinde kafa yorulması, kolay anlaşılır hale getirilmesi ve çözüm aranması gereken pek çok konu var.
Hem temel bilimlerin öneminin daha ciddi manada anlaşılması hem kırsaldaki okullar üzerine yeni bakış açılarının geliştirilmesi ve bütün ülkede bilime dair kültürün yerleşik hale gelmesi için yeni yeni açılımlara ve daha üstün çabalara ihtiyaç var. Bu yönüyle de TFD tarafından yürütülen faaliyetlerin tetikleyici yönü de olacaktır.
Bilim kurulu başkanlığını Bilkent Üniversitesi'nden Prof. Dr. Oğuz Gülseren, danışma kurulu başkanlığını İstanbul Teknik Üniversitesi'nden Prof. Dr. K. Yavuz Ekşi ve düzenleme kurulu başkanlığını İstanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ertan Güdekli’nin yürüttüğü TFD39’un açılışında hem protokol mensuplarının hem de akademisyenlerin değerlendirmelerinde üzerinde konuşulmaya ve toplumun gündeminde tutulmaya değer konulara değinildi.
TFD Başkanı İstanbul Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Baki Akkuş açılış konuşmasında, 2007 yılında vefat eden TFD eski başkanlarından Prof. Dr. Erdal İnönü ile fizik biliminin ülkemizdeki gelişimi için çaba harcamış olan ve şu anda hayatta olmayan bilim insanlarımızdan Ord. Prof. Dr. Cahit Arf, Prof. Dr. Feza Gürsey, Prof. Dr. Asım Orhan Barut, Prof. Dr. Cavit Erginsoy gibi büyüklerimizi ve yine 30 Kasım 2007’de Isparta’da meydana gelen elim uçak kazasında kaybettiğimiz bilim şehitlerimiz Prof. Dr. Engin Arık, Prof. Dr. Fatma Şenel Boydağ, Doç. Dr. İskender Hikmet, Araş. Gör. Özgen Berkol Doğan, Araş. Gör. Mustafa Fidan ve Yüksek Lisans Öğrencisi Engin Abat ile 15 Temmuz darbe girişimi sırasında ve terörle mücadelede hayatlarını kaybeden tüm şehitlerimizi andı. Bütün şehitlerimiz anılırken biz geride kalanlar için ne büyük yükümlülükler ve sorumluluklar olduğunu bir kez daha düşündüm.
Bilim insanlarının bir araya getirilerek güncel ilerlemeler hakkında bilgi paylaşımının sağlanması, yeni işbirliği zeminin sunulması, ülkemizin bilim ve teknolojideki gelişimine katkı verilmesi, öncü bilim insanlarının katılımıyla dünya fizikçileriyle bilimsel iletişimin arttırılması ve akademik bilginin halkın da katılımıyla yaygınlaştırılması bakımlarından böylesi kongrelerin önemli bir boşluğu doldurma potansiyelinin olduğu açıktır.
TFD Başkanı Prof. Dr. Baki Akkuş sunumunda ayrıca ülkemiz için önem arz eden konulara da değindi ve biraz daha ayrıntılı bilgiler vermeye çalıştı. Her bir başlığın ayrı ayrı yazılara konu edilmeye değer olduğunu düşündüğüm konulardan bazılarını şimdi burada sıralamakta fayda görüyorum.
Prof. Dr. Baki Akkuş, CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi - Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire'in) ile ilişkiler üzerinde durdu; karşılaşılan sorunlar ve bu sorunlara ilişkin çözüm önerilerini paylaştı. Türkiye’nin, 1961 yılında gözlemci üye olduğu CERN’e halen tam üye olmadığını belirtti.
Konuşmada Türk Hızlandırıcı Merkezi (THM) Çalışmaları ve TARLA Ulusal Laboratuvarı üzerinde de konuşan Prof. Dr. Akkuş, Uluslararası ITER Projesi (Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktör - International Thermonuclear Experimental Reactor) hakkında bilgiler verdi. THM projesi kapsamında ülke ihtiyaçları doğrultusunda tasarımı gerçekleştirilen sinkrotron ışınımı, proton hızlandırıcı, SASE serbest elektron lazeri ve parçacık çarpıştırıcı tesislerinin hayata geçirilmesi ile bilimsel ve teknolojik gelişimde kilit role sahip olunacağını vurguladı. Prof. Dr. Akkuş, ayrıca 21. yüzyılın teknolojileri, endüstri 4.0, bilgi çağı ve akıllı toplum anlayışı konularını da işledi. Kuantum bilgisayarlar, yeni internet ve bulut sistemleri ile ilgili konulara değindi. Türkiye’nin beka sorunu konusundan da bahsederek TFD’nin görüş ve önerilerini paylaştı. Üretimde yüksek teknoloji kullanım oranının %15’e ve gayrisafi millî hasıladan Ar-Ge’ye ayrılan payın %3 oranına çıkartılması gerektiğinin altını çizdi.
Burada bir kaçını hatırlattığımız konularda TFD’nin ve bütün fizik camiasının görüş ve önerileri tartışılmaya değer nitelikte olup göz ardı edilmemelidir. Bilim, teknoloji ve kalkınmışlık alanlarında ülkemizi hak ettiği başarılara taşıma görevini üstlenmiş ve Anadolu’da yaygınlaşmış olan üniversitelerde, akademik kadro bakımından ilerlerken eğitim-öğretim faaliyetleri bakımından pasif duruma gerilemiş, lisans düzeyinde öğrenci alımı uzun senelerdir durdurulmuş olan fizik, kimya, biyoloji ve matematik gibi temel bilimlerle ilgili bölümlerin, temel sorunları konuşmaya mecbur olması üzücüdür.
TFD39’un düşündürdüklerinden bir kısmına burada değinmeye çalıştım. Zaman zaman yine gündeme taşımaya çalışacağım elbette. Pek çok olumsuzluğa rağmen umut verme kaygısı taşıyan ve çırpınan herkesi önemsiyoruz. Bu sene 40’ıncısını (TFD40) düzenleyecekleri kongre için hazırlık yapan TFD’ye “kırk bin kere maşallah” der, ufuk açıcı yeni gündemleriyle başarılı bir toplantı için emek ve katkı vereceklere şimdiden kolaylıklar dilerim.
Mustafa Böyükata
Yozgat Bozok Üniversitesi Öğretim Üyesi
