HEKIMLERIN BABASI FAHREDDIN ER-RAZI

Islam ilim ve bilim adamlarinin hemen hepsi birçok alanda çalismalar yaparak insanlik alemine ilimler noktasinda isik olmuslardir. Bu ilim adamlarinin birisi de döneminde tip alaninda yaptigi çalismalar ile çigir açan ve Avrupalilar’in gelmis geçmis bütün hekimlerin en büyügü dedikleri, asil adi Muhammed bin Zekeriya olan Fahreddin Er-Razi’dir. Tibbin yani sira, felsefe, matematik, gök bilimi, kimya, eczacilik ve edebiyat alaninda da çalismalar yürüten Fahreddin Er-Razi 6 Subat 1149 yilinda Büyük Selçuklu Devleti’nin baskenti olan Horasan’in Rey sehrinde dünyaya gelmistir. Kaynaklarin bazisinda soyu Arap aslindan geldigi ifade edilmekte, bazisinda ise Orta Asya Türk boylarindan geldigi ifade edilmektedir. Sira disi bir bilim adami olarak yaptigi çalismalar ve ortaya koydugu eserler ile sadece yasadigi döneme degil, günümüze kadar bilimle ilgilenen herkes tarafindan saygi ve hayranlikla anila gelmistir. Batililar’in Rhases adini verdikleri Fahreddin Er-Razi, yasadigi dönemde hiçbir hekimin erisemeyecegi bir tip bilgisine ulasmistir. Yorulmak nedir bilmeden, durmaksizin çalisir her gün yeni bilgilerle kendisini gelistirirdi. Fahreddin Er-Razi, 16 yasinda iken babasinin vefat etmesi üzerine Simnân’a giderek burada Kemâleddin es-Simnânî’nin derslerine devam etmistir. Ibn Rüsd el-Hafîd, Muhyiddin Ibnü’l-Arabî, Abdülkadir-i Geylânî, Izzeddin b. Abdüsselâm gibi meshur âlimlerle çagdas olan Fahreddin er-Râzî kendisini çok iyi yetistirerek büyük bir üne kavusmustur. Üstün zekâsi, güçlü hâfizasi, etkili hitabetiyle taninan Fahreddin er-Râzî; kelâm, fikih usulü, tefsir, Arap dili, felsefe, mantik, astronomi, tip, matematik gibi çaginin hemen bütün ilimlerini ögrenip bu alanlarda eserler vermis çok yönlü bir âlimdir. Bundan dolayi “allâme” unvaniyla da anilmistir. Orta Çag’da tabiat bilimlerine yönelen arastirmalar, onunla baslamistir. Iyi bir deneyci ve iyi bir tümevarimci (yani özelden genele ya da etkiden etkene geçerek sonuç çikarma yöntemi) oldugu kadar, Antik Grek felsefesini inceleyen iyi bir filozof olarak bilinen Fahreddin Er-Razi, Anaksagoras ve Empedokles üzerinde kapsamli incelemeler yapmistir. Fahreddin Er-Razi tip, eczacilik, kimya, simya gibi birçok alanda yaptigi buluslarinin çogu hala geçerliligini korumaktadir. Sülfürik asit ve formik asidi kesfetmis, ilk göz ameliyatini yapmis, alerjik astim üzerine çalismalar yapmistir. Tip alanindaki en büyük buluslarindan birisi, su çiçegi ve kizamik’in tibbi olarak birbirinden ayrilmasini saglamasi olmustur. Onun yazmis oldugu ”Al-judari wa al-Hasbah” isimli “Su Çiçegi ve Kizamik Hastaliklari Üzerine” kitabi su çiçegi üzerine yazilmis ilk kitap olmakla birlikte bir saheserdir. Yüzlerce yil böyle seyler, ne yazilmis ne de düsünülmüstür. Fahreddin Er-Razi’nin bu kitabi Avrupa’da, 1495-1866 yillari arasinda tam kirk kez basilmistir. Fahreddin Er-Razi’nin yasadigi dönemde Ortadogu’da tip bilimi çok ilerlemisti. O dönemlerde Avrupa’da dogru düzgün hekim bulunmaz ilken sadece Bagdat’ta 860 civarinda hekim bulunmaktaydi. Tip ve kimya alaninda yaptigi çalismalar ile Orta Çag, Bati ve Islam dünyasinin en büyük bilim adamlarindan biri olarak tarihe geçen Fahreddin Er-Razi bilimsel kimyanin da kurucusu sayilmaktadir. Fikirleri hem Dogu’da hem de Bati’da modern kimyanin dogusuna kadar bilim dünyasina hakim olarak, isik tutmustur. Fahreddin Er-Razi, cerrahi dikis malzemesi olarak ilk kez hayvan bagirsagi özellikle koyun bagirsagi kullanmis; tip biliminde deney ve gözlemin çok önemli oldugunu açiklamis ve bashekimi oldu hastanede görev alacak olan doktorlarin uzmanlasmalari gerektigini savunmustur. Eflatuncu  ve Pisagorcu bir ahlak görüsünü benimseyen Fahreddin Er-Razi, ruh ve nefsin arindirilmasina büyük önem vermis ve gerçek hayatin bu sekilde kazanilacagina inanmistir. Buna da ‘Felsefi Hayat’  veya ‘Felsefe Yolu’ adini vermistir. Nefsin hirs ve tutkularindan uzak bir hayatin ideal hayat tarzi oldugunu savunarak, kendisi de böyle bir hayat yasamaya gayret etmistir. Muayene ettigi hastalarinin birçogundan ücret almamistir. Daha ötesi ihtiyaci olan hastalara para yardiminda bulundugu ve kazancini daima fakirlere dagittigi kaynaklarda belirtilmektedir. Tip, kimya, teoloji, felsefe, mantik, astronomi ve matematik alanlarinda en az 200 civarinda büyük-küçük eser yazan Fahreddin Er-Razi 29 Mart 1210 yilinda yine Rey de vefat etmistir.
Orjinal Köşe Yazısına Git