Uyku üretkenlik ve verimliligin yani sira hafiza, konsantrasyon gibi bilissel islevleri; kisinin yasam kalitesi ve iyilik durumunu olumlu yönde etkiliyor. Uyku düzenindeki bozulmalar kronik hastaliklarin tetiklenmesi, anksiyete, depresyon, ag?riya kars¸i duyarlilig?in artmasi, sinirlilik, halu¨sinasyon, is¸tahsizlik, bos¸altimda gu¨c¸lu¨k gibi sorunlarin ortaya c¸ikmasina neden oluyor. Dünyada önde gelen ölüm sebepleri arasinda yer alan kronik hastaliklarin birçok nedeni oldugunu söyleyen Yatas Uyku Kurulu Üyesi Doktor Diyetisyen Çagatay Demir, söyle devam ediyor: “Genetik yatkinlik, kazalar, viral hastaliklar bu nedenler arasinda yer aliyor. Çevresel faktörler de kronik hastaliklara neden olabiliyor. Hava kirliliginin oldugu bölgede yasayanlar, asbest maruziyeti, kerpiç evlerde yasayanlarda daha fazla görünen KOAH veya stres yogunlugu nedeni ile kalabalik sehirlerde yasayanlarda kronik hastalik riskini artiriyor. Ayrica kisinin günlük yasamdaki davranislari da kronik bir hastaliga yakalanma riskini artiriyor. Örnegin asiri alkol tüketimi, düzensiz uyku, stresli hayat, sigara içmek, egzersiz yapmamak, fazla kilolu olmak ve sagliksiz beslenmek…”
Diyabet ile uyku bozuklugu arasinda baglanti bulunuyor
Diyabet de uyku ile baglantili hastaliklar arasinda yer aliyor. Amerikan Uyku Tibbi Akademisi’nin (American Academy of Sleep Medicine) yaptigi arastirmalara göre uyku yoksunlug?u ve uyku bozuklug?u ile diyabetin gelis¸imi veya ko¨tu¨les¸mesi arasinda bir bag? bulunuyor. Obstru¨ktu¨f uyku apnesinin glikoz metabolizmasini bozarak diyabet gelis¸imine neden oldugu da biliniyor. Yatas Uyku Kurulu Üyesi Dr. Dyt. Çagatay Demir, diyabet sorunu yasayan kisilere su önerilerde bulunuyor: “Kontrollu¨ karbonhidrat kisitlamak birinci sirada o¨neme sahiptir. Sonra diyeti kis¸iselles¸tirmek gerekir. Doymus¸ yag? ve basit s¸ekerlerin beslenmeden kismen c¸ikarilmasi tedavide gelis¸me sag?lar. Ancak bazi hastalar deg?is¸ik kaynaklarin o¨nerdig?i yag? kisitlamasiz, karbonhidrat kisitlamali diyetlerden kisa do¨nem belirgin bas¸ari sag?lamis¸lardir. Ayrica kardiyovasku¨ler hastalik riski yu¨ksek hastalarin beslenmesinde doymus¸ yag?lar, trans yag?lar kolesterol du¨zeylerinin kontrolu¨ ac¸isindan kisitlanmalidir. Du¨s¸u¨k karbonhidratli diyetler (20-120 gram/gu¨n) du¨s¸u¨k yag? ic¸erikli diyetler oranla daha 21-28 mg/dl gibi bir oranda daha du¨s¸u¨k kan glikoz seviyeleri sag?lamaktadir. Yapilan çalismalarin çogunlugu Akdeniz tipi beslenmenin uzun dönemde kan seker düzeyleri ve kolesterol düzeylerinin dengelenmesi açisindan en basarili beslenme sekli oldugunu göstermistir.”
Hemodiyaliz hastalarinda derin uyku süresi kisaliyor
Kronik böbrek yetmezligi yasayan hastalar, hastaliktan ve/veya diyaliz tedavisinden kaynaklanan ve yasam kalitesini azaltan birçok sorunla karsilasiyor. Bu sorunlarin basinda uyku problemleri geliyor. Diyaliz tedavisi alan hastalarin yüzde 50-80’inde uyku problemleri yasandigina dikkat çeken Dr. Dyt. Demir, sunlari söylüyor: “Literatu¨rde uyku kalitesini deg?erlendirmeye yo¨nelik hemodiyaliz hastalariyla yapilan c¸alis¸malarda; hastalarin, derin uyku su¨relerinin kisaldig?i, toplam uyku su¨relerinin azaldig?i, c¸es¸itli uyku sorunlarinin go¨ru¨ldu¨g?u¨ ve uyku kalitelerinin ko¨tu¨ oldug?u belirtiliyor. Diyaliz hastalarinda uyku sorunlari birçok fakto¨rden etkileniyor. Bunlar arasinda melatonin metabolizmasi bozukluklari, demir eksiklig?i, renal anemi ve no¨ropati, diyabet, kronik ag?ri gibi patofizyolojik fakto¨rler; depresyon, kaygi, endis¸e, cinsel sorunlar, psikososyal sorunlar, hemodiyaliz cihazina bagimli olmak gibi psikolojik fakto¨rler ve hemodiyaliz seanslari sirasinda uyuklama, sabahin erken saatlerinde veya gec¸ saatte hemodiyaliz tedavisi alma, hemodiyaliz merkezine gidis¸-do¨nu¨s¸te yolda gec¸en su¨re, sedanter yas¸am, alkol ve kafein tüketimi gibi yasam biçimi ile ilgili fakto¨rler yer aliyor.”
Dr. Dyt. Demir, kronik böbrek yetmezligi yasayan hastalarin beslenme tedavisinde uygun miktarda enerji ve protein aliminin, uygun vu¨cut ag?irlig?inin sag?lanmasi ve korunmasinin, beslenmede sodyum, potasyum, fosfor, sivi miktari, vitaminlerin dogru miktarlarda alinmasi gerektiginin altini çiziyor.
Uyku bozukluguna neden olan en önemli hastalik: Obezite
Obezite vücutta yag kütlesinin çok fazla oldugu anlamina geliyor. Obezitenin kronik hastalik olarak adlandirilmasinin nedeni ise diger birçok kronik rahatsizliga sebep olmasi ve diger kronik hastaliklar gibi birçok saglik sorunuyla beraber hayat kalitesini düsürmesi olarak açiklaniyor. Türkiye’de 2 kisiden 1’inin fazla kilolu, 3 kisiden 1’inin ise obez sinifina girdigini söyleyen Yatas Uyku Kurulu Üyesi Dr. Dyt. Çagatay Demir, uyku bozukluguna neden olan en önemli hastaligini obezite oldugunu ifade ediyor. Dr. Dyt. Demir, “Obeziteden korunmak ve kurtulmak için saglikli beslenme, düzenli uyku ve günlük egzersiz önem tasiyor. Kisinin bu süreçte mutlaka uzman hekim ve diyetisyenle birlikte ilerlemesi gerekir” diyor.