Havaların soğumasıyla burun tıkanıklıkları ve dinmeyen öksürükler yeniden ortaya çıkıyor.
Gribe veya Covid'e karşı alabileceğiniz en iyi önlem aşı olmaktır. Ancak soğuk algınlığı ve diğer solunum yolu hastalıkları için, özellikle hasta olduktan sonra yapılabilecek çok az şey vardır. Çoğu hastalık, bakteriyel enfeksiyonları tedavi eden antibiyotiklerle iyileştirilemeyen virüslerden kaynaklanır.
Covid için Paxlovid gibi ilaçlar tercih edilmektedir, grip (influenza) için kullanılan Tamiflu gibi antiviral tedaviler, genellikle influenza(+) sonucu çıkan, hamile, yaşlı veya bağışıklık sistemi zayıf, ciddi komplikasyon riski taşıyan kişiler için kullanılmaktadır.
Diğer herkes için doktorlar, istirahat etmeyi ve belirtilerin geçmesini beklemeyi öneriyor. Grip belirtileri arasında genellikle 3 ila 5 gün süren ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve burun tıkanıklığı veya akıntısı bulunur. Bazı kişilerde öksürük, boğaz ağrısı ya da biraz daha uzun sürebilen yorgunluk gelişebilir.
Soğuk algınlığı belirtileri ise genellikle daha yavaş ortaya çıkar, grip belirtilerine göre daha hafiftir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açma olasılığı düşüktür. (Covid geçiren kişiler de solunum yolu belirtileri yaşayabilir; hangi virüse yakalandığınızı anlamanın en iyi yolu test yaptırmaktır.)
"Soğuk algınlığını tedavi ederseniz 7 günde geçer, tedavi etmezseniz bir haftada geçer." esprisi bir noktada gerçeği yansıtmaktadır.
Nesiller boyu, sıcak çaylar veya çorbalar ve bitkilerle yapılan tedaviler gibi sayısız ev ilacı, boğaz ağrısı veya tıkanıklık gibi soğuk algınlığı ve grip belirtilerini yönetmek için kullanılmıştır. Bilim insanları, bu tür tedavilerin ne kadar etkili olduğunu, ne sıklıkta kullanılması gerektiğini ve hangi formülasyonların en iyi sonucu verdiğini anlamak için araştırmalar yapmıştır. Ancak bu çalışmalar genellikle küçük çaplıdır veya büyük bir etki göstermez.
Yine de uzmanlar, hasta olduğunuzda sizi daha iyi hissettirebilecek uygulamaları, bu sadece plasebo etkisi bile olsa, benimsemenin zararı olmayacağını kabul ediyorlar. (Belirtileriniz şiddetliyse, nefes almakta zorluk çekiyorsanız veya bir haftadan fazla bir süredir iyileşme görmüyorsanız bir sağlık profesyoneline başvurmalısınız.)
Çoğu geleneksel uygulama için kanıtımız olmamasının nedeni, bunları incelemenin ekonomik bir değer taşımamasıdır. Ancak binlerce yıllık anekdot verisine ve güvenli olduğunu kanıtlamaya yetecek kadar bilgiye sahibiz.
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ GÜÇLENDİREN YÖNTEMLER: C VİTAMİNİ, MÜRVER VE ÇİNKO
Bazı vitaminlerin ve ev ilaçlarındaki bileşenlerin —örneğin C vitamini, mürver ve çinko— bağışıklık sistemini en azından biraz destekleyebileceği ve belirtilerin süresini kısaltabileceği yönünde bazı kanıtlar bulunmaktadır.
C vitamininin soğuk algınlığına iyi gelebileceği fikri yeni değil; bu görüş 1970'lerde Nobel ödüllü Linus Pauling tarafından popülerleştirilmiş ve besine olan talebi artırmıştır. O zamandan beri, takviye endüstrisiyle bağlantılı bilim insanları, C vitamininin bağışıklık hücrelerinin enfeksiyonları bulma ve savaşma yeteneği gibi çeşitli işlevleri desteklediğini öne sürmüştür.
Ancak bu etkinlik hâlâ tartışmalıdır. Örneğin, vücut, takviyelerdeki yüksek dozda C vitaminini depolayamaz ve genellikle fazla miktar idrarla atılır. 2013'te yayımlanan bir meta-analiz, düzenli C vitamini takviyesi almanın, hasta olmadan önce bile, soğuk algınlığı süresini bir gün kadar kısaltabileceğini göstermektedir. Ancak belirtiler başladıktan sonra C vitamini almak tutarlı bir fayda sağlamaz.
Mürver, özellikle çocuklara yönelik soğuk algınlığı ve grip şuruplarında yaygın olarak bulunan bir bileşendir ve hastalıktan önce veya hemen başlangıcında alındığında belirtilerin süresini kısaltabilir. Ancak bu konuda oldukça sınırlı veri bulunmaktadır. Mürver, bağışıklık fonksiyonuna yardımcı olduğu laboratuvar deneylerinde gösterilmiş olan güçlü antioksidanlar ve antosiyaninler içerir.
Benzer şekilde, çinko ile ilgili araştırmalar, her üç-dört saatte bir şurup veya pastil formunda alındığında, virüslerin çoğalmasını önleyerek bir veya iki gün süresini kısaltabileceğini göstermektedir. Ancak bazı analizler, plasebodan daha etkili olduğunu söylemek için yeterli kanıt olmadığını ortaya koymuştur.
Çinko kullanmanın birkaç yan etkisi vardır. Çinko burun spreyleri kullanan bazı kişilerde, kalıcı koku kaybı yaşanmıştır. Ağızdan alınan çinko, ağızda kalıcı bir metalik tat bırakabilir. "**Çinkoyu yemekle birlikte almamak çok önemlidir çünkü gerçekten mide bulantısına neden olabilir."
SIVI ALIMI VE BOĞAZ AĞRISINI HAFİFLETME: ÇAYLAR, ÇORBA, ZENCEFİL VE ZERDEÇAL
Boğaz ağrısı genellikle üst solunum yollarınıza yerleşmiş bir virüse karşı savaşan bağışıklık sisteminizin neden olduğu iltihaplanmanın doğal bir sonucudur. Şişme ve ağrı, yiyecek yutmayı ve sıvı alımını zorlaştırabilir. Bu da boğazınızı daha kuru hale getirir. Öksürük, durumu daha da kötüleştirebilir. Sadece su, sıcak çaylar, et suları veya çorbalar içmek sizi daha rahat hissettirebilir.
Sıvı alımı, boğazınızdaki mukozal zarları nemli tutarak, virüslerin daha fazla tahrişe neden olmasını önleyebilir ve mukusun dışarı atılmasını kolaylaştırabilir.
Çaylar ve sıcak içecekler: Özellikle zencefil ve zerdeçal gibi baharatlarla yapılan sıcak çaylar veya içecekler, boğaz ağrısını hafifletmek ve tıkanıklığı azaltmak için popülerdir. Zencefil, antienflamatuar özellikleriyle bilinir ve mide bulantısını yatıştırmaya yardımcı olabilir. Zerdeçal ise bağışıklık sistemini destekleyen kurkumin içerir. Bu baharatların faydalarını destekleyen sınırlı araştırma olmasına rağmen, genellikle güvenlidir ve kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir.
Çorba ve et suları: Tavuk suyu çorbası gibi sıcak çorbalar, burun tıkanıklığını hafifletmek ve sıvı alımını artırmak için geleneksel bir ev ilacıdır. 1978’de yapılan bir araştırma, tavuk suyu çorbasının soğuk algınlığı sırasında mukus hareketini hızlandırarak burun yollarını temizleyebileceğini göstermiştir.
ÖKSÜRÜK VE BURUN TIKANIKLIĞINI RAHATLATMA: BAL, BUHAR VE TUZLU SU
Bal: Öksürük için balın etkisi üzerine yapılan bazı araştırmalar, balın hem yetişkinler hem de çocuklar için öksürüğü hafifletmede etkili olduğunu göstermiştir. 2018’de yapılan bir inceleme, balın birçok reçetesiz satılan öksürük şurubuna kıyasla daha iyi bir rahatlama sağladığını bulmuştur. Ancak bir yaşın altındaki çocuklara botulizm riski nedeniyle bal verilmemelidir.
Buhar: Buhar solumak, burun tıkanıklığını geçici olarak rahatlatabilir. Buhar soluma, mukusu gevşeterek sinüslerinizi temizlemeye yardımcı olabilir. Örneğin sıcak bir duş alırken çıkan buharı solumak ya da bir kaba sıcak su koyup üzerinizi bir havluyla örtüp buharı solumak etkili olabilir. Ancak dikkatli olun; buharın çok sıcak olması cildinizi yakabilir.
Tuzlu su gargarası: Boğaz ağrısı veya burun tıkanıklığı için tuzlu suyla gargara yapmak veya burun yıkama solüsyonları kullanmak da faydalı olabilir. Tuzlu su, mukusu gevşetir ve boğazdaki tahrişi hafifletebilir.
NELERİ ATLAMALISINIZ?
Bazı tedaviler, soğuk algınlığı veya grip sırasında popüler olsalar bile, potansiyel riskleri nedeniyle dikkatle değerlendirilmelidir.
Antibiyotikler: Soğuk algınlığı ve grip virüslerden kaynaklandığı için antibiyotikler etkili değildir ve gereksiz antibiyotik kullanımı antibiyotik direncine katkıda bulunabilir.
Fazla dozda vitamin: Yüksek dozda C vitamini veya diğer vitaminlerin aşırı tüketimi, ishal veya mide bulantısı gibi yan etkilere neden olabilir.
Etkisiz veya şüpheli tedaviler: Evinizdeki bazı popüler yöntemlerin, örneğin soğuk algınlığı sırasında alkol tüketiminin, sağlık açısından faydaları kanıtlanmamıştır ve hatta zararlı olabilir.
SONUÇ
Soğuk algınlığı ve grip belirtilerini hafifletmek için pek çok evde tedavi seçeneği olsa da, bunların çoğunun etkileri sınırlıdır ve ciddi bir sağlık sorunu varsa bir doktora danışmanız önemlidir. Ancak, sıvı alımı, yeterli dinlenme ve bazı doğal tedaviler sizi daha rahat hissettirebilir ve iyileşme sürecini biraz hızlandırabilir.
Sağlıklı ve huzurlu günler dilerim.
