Vahşi hayvanlara varıncaya kadar, aciz yavruların memeler musluğundan akan leziz bir gıda (süt) ile beslenmesini gördüğü halde, rızkı veren Rezzak-ı Kerîm’i inkâr eden aldanmıştır.
Hakk'ı unutup, hevâsına tapan aldanmıştır.
Nefsine uyup, bâtıl yolda giden aldanmıştır.
Günâhları sevip günâh işleyen, "Allah affeder" diyerek işlemeye de devam eden aldanmıştır (1).
Her günâh işlediğinde "daha gencim, hele vakit var" diyerek tevbeyi geciktiren veya unutan aldanmıştır.
Başkalarına hakkı tavsiye ettiği halde, kendi nefsini unutan aldanmıştır.
Hayatı sevip, ölümü unutan aldanmıştır.
Köşkleri, sarayları sevip mezaristanı unutan aldanmıştır.
Bir kılının dahi yok olmasına razı olmayan, fakat her şeyinin yok olmasına (inkâr ile) razı olan aldanmıştır.
Dünyayı sevip, Ahireti unutan aldanmıştır.
Dünyevî ticaretinin hesabını tutup, Ahiret hesabını unutan aldanmıştır.
Dünyada hak aramak için mahkeme kurup da, Mahkeme-i Kübrâ’yı unutanlar aldanmıştır.
Dünya mahkemelerinin hakimlerinden korkup da, Adil-i Mutlak olan, hakimler hakimi Allah’tan korkmayanlar aldanmıştır.
Geçici dünya hapishanelerinden korkup da, ebedî Cehennem hapishanelerinden korkmayanlar aldanmıştır (2).
(1): "Ey insanlar! Muhakkak ki, Allah’ın vaadi haktır (gerçektir, olacaktır). O halde sakın dünya hayatı sizi aldatmasın. Sakın çok aldatıcı (Şeytan) sizi (Allah’ın affı ile) aldatmasın" (Fâtır-5).
(2): "Ey insan! O Kerim Rabbine karşı seni ne aldattı?"
