Öz
Literatürde birçok randomize kontrollü çalisma (RCT), anksiyete bozuklugu olan yetiskinler için göz hareketi duyarsizlastirma ve yeniden isleme (EMDR) tedavisinin etkinligi ile ilgili çalisma mevcuttur. Agorafobi (PDA) olan veya olmayan panik bozukluguna odaklanan üç RKÇ; iki çalisma spesifik fobileri hedef alirken, baska bir RCT'nin bagimli degiskeni, anksiyete bozukluklari için araci faktör olarak kabul edilen “özsaygi” olmustur. Dört RKÇ'de EMDR terapisi panik ve fobik semptomlar üzerinde olumlu bir etki gösterirken, PDA üzerine bir RKÇ kismen negatifti ve bir çalisma anksiyete bozuklugu olan hastalarda benlik saygisini iyilestirmede basarisiz olmustur. Bir bütün olarak ele alindiginda, bu ön veriler EMDR terapisinin sadece PD için degil, ayni zamanda belirli fobiler için de etkili olabilecegini düsündürmektedir. Bu bulgulari dogrulamak ve ayrica yaygin anksiyete bozuklugu, sosyal anksiyete ve agorafobi için EMDR tedavisinin etkinligini sistematik olarak degerlendirmek için daha ileri kontrollü çalismalara ihtiyaç vardir. Bilissel davranisçi terapi (CBT) su anda anksiyete bozukluklari için birinci basamak tedavi olarak kabul edildiginden, EMDR tedavisi ile BDT arasindaki kontrollü karsilastirmalar, özellikle anksiyete bozukluklarinin EMDR tedavisinin gelecekteki arastirmalarinda faydali olacaktir. Göz hareketi duyarsizlastirma ve yeniden isleme (EMDR), travma ve travma sonrasi stres bozukluguna (TSSB) yaklasiminda kapsamli bir sekilde degerlendirilmis bütünlestirici bir psikoterapidir. Özetle, AIP modeli, nörobiyolojik sistemin dogal olarak mevcut algilari, ilgili depolanmis bilgilerle çagrisimlari tesvik edecek, ögrenmeyi kolaylastiracak ve duygusal sikintiyi giderecek sekilde islemeye çalistigi fikrine dayanmaktadir. Sonuç olarak örtük bellek sistemlerinden açik bellek sistemlerine bilgi aktarimi (Shapiro 2001), rahatsiz edici düsüncelerin, duygularin ve bedensel duyumlarin, saklanan materyale erisimi kolaylastirarak ve onu daha uyumlu bilgilerle iliskilendirerek çözülmesine izin verir. Bununla birlikte, travmaya eslik eden yogun etki ve müteakip ayrisma, bu sürece müdahale edebilir ve bilgilerin (örnegin, görüntüler, düsünceler, duygular ve duyumlar) bellek aginda islevsiz bir sekilde depolanmasina neden olabilir.
Anahtar Kelimeler: EMDR, Panik Atak, Anksiyete, Psikolojik Rahatsizliklar, Psikolojik Rahatsizliklar Iliskisi
Abstract
In the literature, there are many randomized controlled studies (RCT) and studies on the effectiveness of eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) therapy for adults with anxiety disorders. Three RCTs focusing on panic disorder with or without agoraphobia (PDA); While two studies targeted specific phobias, the dependent variable of another RCT was “self-esteem,” which was considered a mediating factor for anxiety disorders. In four RCTs, EMDR therapy showed a positive effect on panic and phobic symptoms, while one RCT on PDA was partially negative, and one study failed to improve self-esteem in patients with anxiety disorders. Taken as a whole, these preliminary data suggest that EMDR therapy may be effective not only for PD but also for certain phobias. Further controlled studies are needed to confirm these findings and also to systematically evaluate the efficacy of EMDR therapy for generalized anxiety disorder, social anxiety and agoraphobia. Because cognitive behavioral therapy (CBT) is currently considered first-line therapy for anxiety disorders, controlled comparisons between EMDR therapy and CBT will be particularly useful in future investigations of EMDR therapy of anxiety disorders. Eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) is an integrative psychotherapy that has been extensively evaluated in its approach to trauma and post-traumatic stress disorder (PTSD). In summary, the AIP model is based on the idea that the neurobiological system naturally tries to process existing perceptions in a way that promotes associations with relevant stored information, facilitates learning, and relieves emotional distress. Consequently, the transfer of information from implicit memory systems to explicit memory systems (Shapiro 2001) allows for the resolution of disturbing thoughts, emotions, and bodily sensations by facilitating access to the stored material and associating it with more coherent information. However, the intense impact and subsequent dissociation that accompanies trauma can interfere with this process and cause dysfunctional storage of information (for example, images, thoughts, emotions, and sensations) in the memory network.
Keywords: EMDR, Panic Attack, Anxiety, Psychological Disorders, Psychological Disorders Relationship
1. Giris
Olay ag içinde izole edilme kavramina istinaden, uyarlanabilir bilgilerle çagrisimlar önlenebilir bir olgudur. Bu durumda, çözülmemis olgu, benzer karsilasmalar sirasinda kolayca tetiklenebilmektedir. Genellikle bu durum, araya giren düsüncelere, duygulara ve somatik tepkilere yol açar. Bunun sonucunda ortaya çikan alisilmis tepki kaliplari, karakterolojik zorluklar, psikopatoloji ve fobiler ve panik bozukluklarla iliskili kaçinma davranislarinda kendini gösterebilir (Shapiro 2001, 2002). EMDR'nin bir etiyolojik kosullandirma olayina erisme ve onu hedefleme yetenegi takdir edilmektedir. Ayrica bilinen bir etiyolojik olayin yoklugunda geçmis, simdiki ve gelecekteki semptomlari ele almak da mümkündür. Bu nedenle, EMDR, semptomlarin veya korkunun hangi yöntemle kazanildigina bakilmaksizin panik ve fobiyi ele alma yetenegine sahiptir.
Uygun hedefler seçildiginde, EMDR protokolü, AIP modeli tarafindan açiklandigi gibi bilgi isleme sistemini harekete geçirmek için tüm deneyimsel bilesenleri (görüntüler, düsünceler, duygular, bedensel duyumlar) ele alir (Shapiro 2001, 2002). EMDR, örnegin Bosna-Hersek'te (BH) 1998'de, savastan sadece üç yil sonra (1992- 1995) tanitilmistir. Böylece uygun sekilde egitilmis ruh sagligi çalisanlari, ihtiyaci olan BH vatandaslarina günlük yardimda EMDR terapilerini kullanmaya basladilar (Trlin & Hasanoviü 2018, Hasanoviü ve ark. 2021). Bu çalismanin amaci, agorafobili panik bozuklugunu basarili bir sekilde ele almak için EMDR tedavisinin nasil kullanildigini sunmaktir.
Panik bozuklugu tekrarlayan siddetli anksiyete durumlarini takiben ortaya çikan olasi endiseler, bazi psikolojik rahatsizliklara sebep olmaktadir ( “örnegin, beklenti kaygisi”). Panik ataklar genellikle yasamin oldukça stresli bir döneminden sonra ortaya çikar ve genellikle kisinin kendisinde veya ölüm veya ailesinde hastalik olmasi ve ayriliklar veya kisilerarasi iliskilerdeki diger zorluklarla baglantilidir (Gordeev, 2008; Markowitz, Weissman, Ouellette, Lish ve Klerman, 1989). (“EMDR ve Bilissel Davranisçi Terapi Panik Bozuklugu Tedavisi: Bir ...”) PD, agorafobi (PDA), kaçmasi zor veya utanç verici yerlerde veya durumlarda bulunma korkusuyla birlikte veya onsuz olabilir. "Agorafobik kisi birçok durumdan kaçinir ve bu nedenle sosyal ve çalisma hayatini sinirlar." (“EMDR ve Bilissel Davranisçi Terapi Panik Bozuklugu Tedavisi: Bir ...”) Panik bozuklugunun tedavisi geleneksel olarak, agorafobili veya agorafobisiz PD tedavileri, her ikisi de etkili kabul edilen farmakolojik ve bilissel davranisçi terapi (CBT) yaklasimlarindan olusmaktadir (Sturpe & Weissman, 2002).
2007 Ulusal Saglik ve Klinik Mükemmellik Enstitüsü (NICE) kilavuzlarina göre, PD için en etkili tedavi, tedavi sonrasi semptomlarda önemli azalma ve 6 aylik takipte basarinin sürdürülmesi ile CBT seklinde ifade edilmistir (Galassi, Quercioli, Charismas, Niccolai & Barciulli, 2007). Ayrica, anksiyolitik Alprazolam kullanilarak uzun süreli farmakolojik tedaviye göre BDT'nin daha fazla etkililigi ile 12 seans tedaviyi takiben vakalarin %75'inde semptomlarin tamamen düzeldigi rapor edilmistir (Kahn, van Praag, Wetzler, Asnis ve Barr, 1988; Ost, Thulin ve Ramnerö, 2004).
Bazi çalismalar (Gould, Otto ve Pollack, 1995; Otto ve Whittal, 1995) görece “kisa” BDT tedavisinin (12 seans) vakalarin %75'inde semptomlari tamamen azaltabilecegini ve elde edilen sonuçlarin BDT kullanan hastalar için daha iyi oldugunu göstermistir. TCMB, uzun süreli ilaç tedavisi görenlerden daha fazladir. Agorafobisi olan veya olmayan, Parkinson hastaligi olan 76 hasta üzerinde yapilan bir arastirmadan elde edilen sonuçlar, bilissel tekniklerin (psikoegitim, bilissel yeniden yapilandirma ve problem çözme) ve davranissal yöntemlerin (interoseptif ve in vivo maruz kalma) bir kombinasyonunun akut nöbetlerin remisyonunda etkili oldugunu bulmustur. (“EMDR ve Bilissel Davranisçi Terapi Panik Bozuklugu Tedavisi: Bir ...”) Semptomlar ve tedavinin ardindan 6 aya kadar basarinin sürdürülmesi ise ayri bir çalismadir (Galassi ve ark., 2007). 1990'da psikolog Francine Shapiro, Göz Hareketleriyle Duyarsizlastirma ve Yeniden Isleme veya EMDR olarak bilinen yeni bir psikoterapi türü gelistirmistir.
2. EMDR Terapisi, Anksiyete ve Panik Atak Iliskisi
"EMDR terapisi, anksiyete, panik, TSSB veya travmadan muzdarip kisiler için etkili bir tedavi seçenegidir." (“Anksiyete, Panik, TSSB ve Travma için EMDR Terapisi”) Geçmisinizi geçmenin bir yolu olarak bu durumu özetlemek için elbette daha fazla çalismaya ihtiyaç bulunmaktadir. EMDR Arastirma Vakfi'na göre, EMDR 30'dan fazla randomize, kontrollü çalisma tarafindan klinik olarak dogrulanmistir (klinik arastirmalar için altin standart). EMDR, kapsamli bir sekilde arastirilmis ve travma tedavisinde etkili oldugu kanitlanmis bütünlestirici bir psikoterapi yaklasimidir. EMDR terapisi, birçok farkli tedavi yaklasimindan ögeleri birlestiren ve her yastan milyonlarca insan için psikolojik travmayi hafifleten bir dizi standart protokol içerir. (“Anksiyete, Panik, TSSB ve Travma için EMDR Terapisi”)
3. EMDR Nedir?
EMDR terapisi, travma geçirmis kisiyi güvenli ve ölçülü bir sekilde travmayla iliskili imgeler, öz düsünceler, duygular ve beden duyumlarina yeniden baglayarak ve travmanin dogal iyilestirme güçlerine izin vererek travmayi ve diger semptomlari tedavi etmeye yönelik asamali, odaklanmis bir yaklasimdir. (“Anksiyete, Panik, TSSB ve Travma için EMDR Terapisi”) Beynin uyarlanabilir çözünürlüge dogru hareket etmesi ise ayri bir tanimlamadir. Travma ve diger olumsuz veya zorlayici deneyimler beynin dogal iyilesme yetenegini alt ettiginde semptomlarin ortaya çiktigi ve iyilesme sürecinin, danisan travmayi baglamda yeniden deneyimlerken ikili uyarim yoluyla kolaylastirilip tamamlanabilecegi fikrine dayanir. Terapistin ofisinin güvenli ortami (ikili farkindalik), bu islemi daha güvenilir yapmaktadir. “Beynin dogal basa çikma kapasitesini asan ve sonuç olarak, geçmise dönüsler veya kaygi gibi travmatik semptomlar veya tecrit davranisi ve alkol veya ilaçlarla kendi kendine ilaç tedavisi gibi zararli basa çikma stratejileri yaratan travmatik deneyimleri tanimlar ve ele alir." (“Anksiyete, Panik, TSSB ve Travma için EMDR Terapisi”)
a. EMDR Nasil Çalisir?
EMDR araciligiyla, bireyler travmatik bilgileri, yasamlari için psikolojik olarak artik yikici olmayana kadar güvenli bir sekilde yeniden islerler. Zamanla, travmatik anilara maruz kalmak artik olumsuz duygulara ve rahatsiz edici semptomlara neden olmaz. (“Anksiyete, Panik, TSSB ve Travma için EMDR Terapisi”)
EMDR'nin sekiz asamasi vardir:
Eger baglaniyorsa olumsuz bir aniya dönüsen teknik, kisiye bunun yerine olumlu bir inançla iliskilendirmeyi ögrenerek kendi hakkindaki görüslerini degistirmeyi ögretir. Örnegin, istismar magdurlarinin istismari “hak ettiklerini” hissetmeleri yaygindir. EMDR, kisinin bunu kendine zarar verici bir düsünce olarak görmesine yardimci olur. Hafizayla iliskili tüm duyumlar ve duygular tanimlanir. (“Anksiyete, Panik, TSSB ve Travma için EMDR Terapisi”) Kisi daha sonra hizli (veya iki tarafli) göz hareketi yaratan harici bir uyarana odaklanirken hafizayi gözden geçirir. Tipik olarak bu, terapistin iki parmagini hareket ettirmesini izleyerek yapilir. "Her iki tarafli hareket setinden sonra (genellikle her iki gözü de içerir), bireye nasil hissettigi sorulur." (“Anksiyete, Panik, TSSB ve Travma için EMDR Terapisi”)
Seçilen olumlu inanç, daha sonra, olumsuz inancin yerini almak üzere ikili hareket yoluyla "yerlestirilir". Seanslar genellikle bir saat sürer. Zor/travmatik bir ani sikisip kaldiginda, beynin bu aniyi düzgün bir sekilde islemesini ve depolamasini engeller. (“Anksiyete, Panik, TSSB ve Travma için EMDR Terapisi”) EMDR sirasinda bireyler hafizayi güvenli bir sekilde isler ve bu da barisçil bir çözüme yol açar. Deneyim, hem daha önce rahatsiz edici olaylara hem de orijinal travmatik olaydan kaynaklanan kendileri hakkinda olumsuz düsüncelere iliskin artan içgörü ile sonuçlanir.
b. EMDR Kimler Için Uygundur?
EMDR terapisi, Amerikan Psikiyatri Birligi ve Uluslararasi Travmatik Stres Arastirmalari Dernegi tarafindan onaylanmistir. Birlesik Devletler Gazi Isleri Bakanligi (VA), Savunma Bakanligi ve Birlesik Krallik Saglik Bakanligi ve Israil Ulusal Ruh Sagligi Konseyi dahil olmak üzere denizasiri kuruluslar da bu tedaviyi onaylamistir. EMDR Arastirma Vakfi'na göre, tecavüz ve cinsel istismar, savas travmasi, çocukluk çagi travmasi ve ihmali, yasami tehdit eden kazalar ve kaygi, depresyon ve madde bagimliligi, bu kapsam dahilindedir. (“Emdr terapi: nedir? kimler için uygundur? - Doktorsitesi”)
i. “Teknigin yaptigi sey, özellikle travmatik bir olayla ilgili fiziksel, duygusal ve psikolojik etkilerin varligini isleme biçimimizi degistirmek”; (“Anksiyete, Panik, TSSB ve Travma için EMDR Terapisi”)
ii. “Travmatik bir olaydan sonra benlikte tasinan aci ve tehlike hissi, ruhu o kadar yogun bir sekilde kavrar ki, duygusal bir bataklik içinde olma hissine yol açar. (“Anksiyete, Panik, TSSB ve Travma için EMDR Terapisi”) EMDR, bilis olarak da bilinen inanç sistemlerini etkisiz hale getirmek için çalisir ve bir dizi yanal göz hareketi, dokunma veya ses yoluyla olumsuz bilisi degistirirken, müsteriden kendisini en çok rahatsiz eden aci ve tehlike (travma) resmini yaratmasi istenir. ”
EMDR Terapisi Gerçekten Çalisiyor mu? EMDR Enstitüsü, Inc.'e göre, bu tür terapi üzerine yapilan bazi arastirmalar, tek travma magdurlarinin %84-90'inin yalnizca 90 dakikalik üç seanstan sonra artik travma sonrasi stres bozukluguna sahip olmadigini göstermektedir. HMO Kaiser Permanente tarafindan finanse edilen baska bir çalisma, tek travma magdurlarinin %100'ünün ve çoklu travma magdurlarinin %77'sinin yalnizca 50 dakikalik alti seanstan sonra artik TSSB tanisi almadigini bulmustur. (“Anksiyete, Panik, TSSB ve Travma için EMDR Terapisi”)
Bu tür terapötik müdahalede de farkli olan sey, terapistin süreçten geçerken müsteriyle konusarak konusmamasidir. Bir EMDR seansinin ardindan uykunun etkilenmesi alisilmadik bir durum degildir. Canli rüyalar, baskalariyla etkilesimlere ve dis uyaranlara karsi daha duyarli hissetmenin yani sira yaygindir. EMDR Terapisi, kaygi, TSSB, panik ve/veya travma ile ugrasan kisiler için uygun olan tek terapi sekli degildir. EMDR terapisi genellikle diger terapi biçimleriyle birlikte yürütülür. (“Anksiyete, Panik, TSSB ve Travma için EMDR Terapisi”)
Kapsamli bir öykü alinmasi, deneyime katkida bulunanlarin, durumun gelisiminde çok önemli bir rolü oldugunu ortaya koymustur. Bu nedenle, göz hareketi duyarsizlastirma ve yeniden isleme (EMDR), erken travmatik olaylari ve ayrica rahatsizliga neden olan ve son 12 yildir semptomatolojisini sürdüren mevcut uyaranlari ele almak için kullanilmistir. EMDR isleme sirasinda, danisan travma çözümü, içgörü ve kisisel gelisim ile tutarli duygusal ve bilissel degisiklikler göstermistir. Hasta, tedavi gelistikçe spontane olarak islevsel yeni davranislari asamali olarak benimsemistir. Terapötik süreç ve hedefler ayrintili olarak açiklanmistir. Belirgin bir sebep olmadan kalbiniz hizlanmaya baslar, terlersiniz, gögsünüz agrir ve nefes almak zor veya imkansiz görünür.
4. Panik Atak veya Panik Bozuklugu
Panik atak veya panik bozuklugu, bir tür anksiyete bozuklugudur. Anksiyete bozukluklari, psikoterapi kullanimi yoluyla çok iyi tedavi edilebilir durumlardir. Panik ataklar, genellikle fiziksel duyumlarin eslik ettigi ani yogun korku veya sikinti ataklaridir. Bu hisler gerçektir ve hizli kalp atis hizi gibi ölçülebilir. Bu epizodlar birkaç dakika sürer ve belirli bir yerde, saatte veya günde ya da bilinen bir isaret veya uyari olmaksizin ortaya çikabilir. Panik atak geçiren kisiler, genellikle, durumu daha da kötülestirebilecek sekilde tekrar olacagindan endise duyarlar. Devasa bir kartopu gibi olabilir, çünkü bir atak geçirme endisesi bir atak yaratabilir. Bazen insanlar baska bir saldiri olacagi korkusu veya endisesiyle günlük yerlerden veya durumlardan kaçinmaya baslarlar. Bu durum, iliskilerde, istihdamda veya yasam doyumunda önemli zorluklara neden olan hafif veya çok ciddi olabilir. BDT (bilissel davranisçi terapi) geleneksel olarak panik ataklar için en etkili tedavi olmustur; ancak EMDR arastirmasi, BDT kadar etkili oldugunu ve panik atak sikligini BDT'den önemli ölçüde azaltabilecegini göstermistir (Horst, et.al. 2017).
EMDR (göz hareketi duyarsizlastirma ve yeniden isleme), panik bozuklugu veya kaygiyi tedavi etmek için kullanilabilen, kanita dayali, geleneksel olmayan bir psikoterapidir. EMDR sirasinda danisan, olumsuz bir olay ya da olumsuz bir bilisle ilgili ya da bunlarla iliskili düsünceleri, duygulari, duyumlari ve öz inançlari kesfedecektir. Terapist ya göz hareketlerini ileri geri kullanarak ya da bir tür ikili hareket (dokunma, isiklar, sesler) kullanarak müsteriye rehberlik edecektir. Olumsuz deneyimin tüm ayrintilarini sözlü olarak ifade etmek gerekli olmasa da, müsteri isleme sirasinda iliskilendirilmis görüntüleri veya olaylari hatirlayacaktir. EMDR'nin olumsuz olaylarin ve inançlarin duyarsizlastirilmasinda ve yeniden islenmesinde etkili oldugu düsünülmektedir çünkü bir danisan bunlari bir terapistle rahat ve güvenli bir ortamda kesfedebilir. CBT (bilissel davranisçi terapi), panik bozuklugu ve kaygiyi tedavi etmeye yönelik bir baska kanita dayali psikoterapi yaklasimidir ve geleneksel ve yogun bir arastirma yöntemidir. CBT, düsüncelerin, davranislarin ve duygularin baglantilarini belirlemek ve kesfetmek için konusma terapisini kullanir. BDT, irrasyonel düsünce hatasini düzeltmeyi ve eylemleri istenen davranislara sekillendirmek için istenmeyen davranisin öncüllerini belirlemeyi amaçlar ve duygu ve hisleri arastirir. TCMB, bas etme becerilerini gelistirmek için gevseme egitimini kullanabilir ve bir kisinin korkulan bir yer veya nesneye dayanma veya korku veya endisenin üstesinden gelme yetenegini kademeli olarak artirmak için maruz birakma tekniklerini kullanabilir. Panik ataklar için EMDR terapisi ile korku veya endise arastirilirken bir duyarsizlastirma unsuru mevcuttur. EMDR'de bu, terapistin ofisinde güvendeyken deneyimlerin, duyumlarin veya bilislerin çogunlukla sözel olmayan kesfidir. TCMB'de bu, korku veya endise için tanimlanmis tetikleyicilere veya ipuçlarina hayal edilebilir veya gerçek maruz kalma olabilir. EMDR, panik bozukluklarinin tedavisi için BDT ile karsilastirilabilir.
Bazen panik ataklar için EMDR terapisini seçmek müsterinin tercihi veya rahatlik seviyesi olabilir. Eger öyleyse, CBT sizin için konusma terapisi olabilir. Diger danisanlar korkulari, endiseleri veya endiseleri hakkinda konusurken yogun duygusal tepkiler yasarlar ya da zaten konusma terapisi yaklasimlarini denemislerdir. Agorafobi (PDA) olan veya olmayan panik bozukluguna odaklanan üç RKÇ; iki çalisma spesifik fobileri hedef alirken, baska bir RCT'nin bagimli degiskeni, anksiyete bozukluklari için araci faktör olarak kabul edilen “özsaygidir”.
Dört RKÇ'de EMDR terapisi panik ve fobik semptomlar üzerinde olumlu bir etki gösterirken, PDA üzerine bir RKÇ kismen negatifti ve bir çalisma anksiyete bozuklugu olan hastalarda benlik saygisini iyilestirmede basarisiz olmustur. Bir bütün olarak ele alindiginda, bu ön veriler EMDR terapisinin sadece PD için degil, ayni zamanda belirli fobiler için de etkili olabilecegini düsündürmektedir. Bu bulgulari dogrulamak ve ayrica yaygin anksiyete bozuklugu, sosyal anksiyete ve agorafobi için EMDR tedavisinin etkinligini sistematik olarak degerlendirmek için daha ileri kontrollü çalismalara ihtiyaç vardir. Bilissel davranisçi terapi (CBT) su anda anksiyete bozukluklari için birinci basamak tedavi olarak kabul edildiginden, EMDR tedavisi ile BDT arasindaki kontrollü karsilastirmalar, özellikle anksiyete bozukluklarinin EMDR tedavisinin gelecekteki arastirmalarinda faydali olacaktir.
Travmatik anilarin tedavisinde umut vadeden yeni bir teknik olan Göz Hareketleriyle Duyarsizlastirma ve Yeniden Isleme (EMDR) bir pilot çalismada degerlendirilmistir. Denekler, panik bozuklugundan mustarip yedi danisandi ve geçmisin anilari ve beklenen panik ataklari ve diger kaygi uyandiran kisisel ilgi anilari için EMDR tedavisi görmüstür. Tedavi ile degisimi ölçmek için standartlastirilmis öz-bildirim envanterleri ve davranissal izleme araçlari kullanilmistir. EMDR'den sonra denekler, panik atak sikliginda, panik atak yasama korkusunda, genel kaygida, kaygi yasamanin olumsuz sonuçlarina iliskin düsüncelerde, beden duyumlarindan korkma, depresyon ve diger patoloji ölçülerinde önemli bir azalma bildirmislerdir.
5. Literatür Örnekleri
Raskin, Peeke, Dikman ve Pinker (1982), anksiyete bozukluklarinin öncüllerini gözden geçirdiler ve panik bozuklugu çeken katilimcilarin %53'ünün, çocukluk veya ergenlik döneminde, ölüm, bosanma veya baska yollarla ebeveynlerinden ayrilma yasadiklarini buldu. Bu bulgular ayni zamanda travmatik yasam olaylarinin etkisinin, meydana geldikleri yasa bagli oldugunu da göstermistir. Brown, Harris ve Eales (1993), terk ve ayrilmanin panik bozukluklarinin gelisimi üzerindeki etkisini dogrulayarak, çocuklukta öngörülemeyen ve kontrol edilemeyen uyaranlara maruz kalmanin da bu tür semptomlara katkida bulunabilecegini eklemistir. Bu sonuçlar AIP teorisiyle (Shapiro 2001, 2002) tutarlidir, çünkü bu olaylar olayin bilgi islemesini bozmak için yeterince sikinti yaratmis olabilir, bu da patolojinin temelini olusturan depolanmis etkiler ve duyumlar ile sonuçlanabilir. Çogu kisi travmatik bir olayin yogunlugunun birey üzerindeki etkiye katkida bulundugunu kabul etse de, katilimcilarin zihinsel islem becerileri de dikkate alinmalidir. Örnegin, bir yetiskin için zararsiz bir olay, bir çocuk için travmatik olabilir. AIP modeline göre, bu olaylar küçük t travmalari olarak kabul edilir, ancak kazalar ve dogal afetler gibi TSSB'yi teshis etmek için gereken olaylar büyük T travmalari olarak kabul edilir (Shapiro 2001, 2002).
Daha önce de belirtildigi gibi, yetiskinin nörolojik yapisi yeterince islenmemis travmatik bir çocukluk deneyiminin izlerinden hala etkileniyorsa, katilimci tarafindan nötr bir güncel olay istirap olarak deneyimlenebilir ve yogun bir kaygi tepkisi ortaya çikarabilir. Semptomlar ile önceki olumsuz veya stresli deneyimler arasindaki iliski, özellikle panik bozukluklarinda açiktir. Aslinda, duygusal rahatsizligin etiyolojisinde ve sürdürülmesinde hos olmayan olaylarin rolüyle ilgili olarak, bellek, olay ve psikopatoloji arasinda araci bir rol oynar (Williams 1996).
Bu nedenle, olumsuz ve zarar verici deneyimler üzerinde çalismak, islevsiz bilgi ve davranislara erismenin ve bunlari degistirmenin anahtari olarak kabul edilir. EMDR'nin bu konuda kanitlanmis etkinligi göz önüne alindiginda, panik bozukluklari ile ilgili travmatik etiyolojik olaylari etkili bir sekilde ele almasi beklenebilir. Bununla birlikte, EMDR'yi kullanmadan önce, terapistler, bu semptomlara karsi savunmasizlik yaratan deneyimleri belirlemek ve tanimlamak için kapsamli bir müsteri geçmisi almalidir. Terapötik amaç, islev bozuklugundan sorumlu ani ve durumu belirlemektir. EMDR tedavisinin birincil odak noktasi etiyolojik olaylarin, tetikleyicilerin ve yeni davranislarin seans içinde islenmesidir. Bireysel anilari hedeflemek, genellikle daha sonraki islemler için içgörülere ve diger tetikleyicilerin ve olaylarin ortaya çikarilmasina yol açmaktadir.
Görünüse göre EMDR, bellek agina dogrudan erisim sagliyor ve önceki anilarin metabolize edilmesini saglamaktadir. Mevcut vakada gösterilen tedavi prosedürlerinin sirasi çok önemlidir. EMDR tedavisine rehberlik eden AIP modeli, bu islev bozuklugunun öncelikle islevsiz olarak depolanmis anilar tarafindan üretildigini ve bunun en iyi sekilde dogrudan hedefleme ile tedavi edilebilecegini öne sürer. Danisanin hissettigi kaygi ve korkunun, örtük bellek aginin dogasinda bulunan duygular ve fiziksel duyumlar oldugu varsayilir (Shapiro 2001). Bu nedenle, islev bozukluguna neden olan ve devam ettiren etiyolojik olaylarin islenmesi EMDR tedavisinin en önemli yönüdür. In vivo maruziyet, yalnizca etiyolojik olaylar islendikten ve korku büyük ölçüde çözüldükten sonra önerilmektedir. Daha sonra in vivo maruz kalma, islenmesi gereken belirli tetikleyicileri veya yardimci hedefleri ortaya çikarmak için kullanilir. Bu durumda belirtildigi gibi, danisanlar genellikle EMDR islemeyi takiben kendiliginden kaçinmayi birakmaya ve yeni olumlu davranislar sergilemeye baslarlar.
6. Agorafobili veya Agorafobisiz Panik Bozuklugu Tedavisi
Agorafobili veya agorafobisiz panik bozuklugu tedavisinde EMDR Terapisi için uygun hedefleri belirlemeden önce, danisanin panik atak geçirip geçirmedigini ve DSM-5 (Amerikan Psikiyatri Birligi, 2013) panik bozuklugu ölçütlerini karsilayip karsilamadigini belirlemek önemlidir. Panik ataklar tekrarlayici ve beklenmediktir ve dakikalar içinde yogun rahatsizliktan asiri korku tepesine kadar degisebilen bir dalgalanma içerir.
Bunlara asagidaki fizyolojik semptomlardan en az dördü veya daha fazlasi eslik eder:
i. paresteziler (karincalanma hissi veya uyusukluk);
ii. isi veya titreme hissi;
iii. bas dönmesi, sersemlik, dengesizlik veya güçsüzlük deneyimleri;
iv. mide bulantisi veya karin rahatsizligi;
v. gögüs agrisi veya sikinti; bogulma hissi;
vi. nefes alamama veya bogulma hissi;
vii. titreme veya titreme;
viii. terlemek; ve hizli veya düzensiz kalp atisi.
ix. Gerçek disilik (derealizasyon) veya kendinden kopukluk (duyarsizlasma) gibi yogun bilissel çarpitmalar da vardir;
x. delirme veya kontrolü kaybetme korkusu; ve/veya ölme korkusu.
xi.
Kriterleri karsilayabilmek için, bir kisinin ya sürekli olarak baska bir panik atak geçirme ya da sonuçlari hakkinda endise duymasi (kontrolünü kaybetme, sinir krizi geçirme vb.) ya da dönem boyunca baska bir panik atak geçirmemek için önemli ölçüde davranis degistirmesi gerekir.
Semptomlar bir maddenin (ilaç veya uyusturucu kullanimi gibi) fizyolojik etkilerine veya baska bir tibbi duruma (kalp bozukluklari veya hipertiroidizm gibi) veya baska bir ruhsal bozukluga (sosyal anksiyete bozuklugu veya özel fobi gibi) baglanabiliyorsa, panik bozukluk tanisi konmamaktadir.
Agorafobi, kapali veya açik alanlarda bulunma, siraya girme veya kalabalikta bulunma, evin disinda yalniz olma veya toplu tasima araçlarini kullanma ile ilgili durumlardan korkma ile karakterizedir. Bu durumlar zordur çünkü panik Korku, kaçisin zor olabilecegi ve yardimin mevcut olmayabilecegi korkusu, bu durumlardan kaçinmaya veya baska birinin varligina ihtiyaç duymaya yol açan baskindir. Hissedilen korku veya endise, fiili durumun kendisiyle orantisizdir; buna baska bir tibbi durumun ortaya çikmasi da dahildir. Bu tür korku, kaygi veya kaçinma 6 ay veya daha uzun sürer, sosyal, mesleki veya diger islevsellik alanlarindaki islevselligi bozar ve diger ruhsal bozukluklarla açiklanmaz. EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsizlastirma ve Yeniden Isleme), 1987 yilinda Francine Sapiro tarafindan Travma Sonrasi Stres Bozuklugu çeken kisilere yardimci olmak için gelistirilmis bir psikoterapi seklidir.
EMDR, Uyarlanabilir Bilgi Isleme modeli tarafindan yönlendirilir (Shapiro 2007). Uyarlanabilir Bilgi Isleme modeli, TSSB ve diger bozukluk semptomlarinin (biyolojik olarak neden olmadikça), hafizanin yeterince islenmedigi geçmis travmatik deneyimlerden kaynaklanan sikintinin sonucu olduguna inanmaktadir. Bu çözülmemis anilarin, olay sirasinda meydana gelen düsünceleri, inançlari, duygulari ve fiziksel duyumlari içerdigine inanilmaktadir.
Bu anilar tekrarlandiginda veya bir hatirlatici tarafindan tetiklendiginde, olayin ilk etkisi TSSB veya diger bozukluklarin semptomlari olarak yeniden deneyimlenir. Travmatik olaylardan kaynaklanan inançlari, düsünceleri, duygulari ve genel davranislari belirlemek ve basarili bir sekilde ele almak gibi travmanin bilissel ve davranissal yönlerine odaklanan diger terapi türlerinin aksine, EMDR yalnizca bellege odaklanir. Hafizanin beyinde depolanma seklini degistirmenin, islenmemis hatiralar tarafindan tetiklenen semptomlari azaltacagi ve ortadan kaldiracagi teoridir. EMDR, bu islenmemis anilari sekiz asamali bir süreçle çözmeye çalisir:
i. Asama 1: Öykü alma
ii. Asama 2: Danisanin hazirlanmasi
iii. Asama 3: Hedef bellegin degerlendirilmesi
iv. Asama 4-7: Bellegin uyarlanabilir çözümleme için islenmesi
v. Asama 8: Tedavi sonuçlarinin degerlendirilmesi
Bu süreç tipik olarak sekiz ila on iki seansta sunulur (sonuçlara bagli olarak az ya da çok). EMDR Enstitüsü, genel süreci kisaca söyle tanimlar:
Seansin bir bölümünde göz hareketleri (veya diger iki tarafli stimülasyon) kullanilir. Klinisyen ilk olarak hangi bellegi hedefleyecegini belirledikten sonra, danisandan o olayin ya da düsüncenin farkli yönlerini akilda tutmasini ve gözlerini kullanarak terapistin elini danisanin görüs alaninda ileri geri hareket ederken izlemesini ister. "Bu olurken, Harvard'li bir arastirmacinin Hizli Göz Hareketi (REM) uykusunda yer alan biyolojik mekanizmalarla baglantili olduguna inandigi nedenlerden dolayi, içsel çagrisimlar ortaya çikar ve danisanlar hafizayi ve rahatsiz edici duygulari islemeye baslar." (“EMDR Terapisi, Tedavisi Nedir Psikologlar Fiyatlari Ne Kadar?”)
Basarili EMDR terapisinde, aci veren olaylarin anlami duygusal düzeyde dönüstürülür. Örnegin, bir tecavüz magduru, korku ve kendinden igrenme duygusundan, "Bundan kurtuldum ve güçlüyüm" seklindeki kesin inanci benimsemeye geçer. Konusma terapisinden farkli olarak, danisanlarin EMDR terapisinde kazandiklari içgörüler, klinisyenin yorumundan çok, danisanin kendi hizlandirilmis entelektüel ve duygusal süreçlerinden kaynaklanir. Net etki, müsterilerin EMDR terapisini, bir zamanlar kendilerini küçük düsüren deneyimler tarafindan güçlendirildigini hissetmeleridir. (“EMDR Terapisi, Tedavisi Nedir Psikologlar Fiyatlari Ne Kadar?”)
Baslangicindan bu yana, terapistler EMDR'yi depresyon, anksiyete bozuklugu, cinsel islev bozuklugu, sizofreni, yeme bozukluklari ve hatta diger tibbi durumlarin yarattigi psikolojik stres dahil olmak üzere bir dizi baska amaç için kullanmaktadirlar. EMDR'nin hem güçlü savunuculari hem de EMDR'nin uzun vadede etkisiz oldugunu söyleyenler mevcuttur. EMDR alan kisiler, yararlidan isleri daha da kötülestirmeye kadar karisik sonuçlar bildirmektedir. En son arastirmalardan bazilari, EMDR'nin travma tedavisinde olumlu klinik sonuçlar saglayabilecegini göstermektedir; ancak daha fazla arastirma gerekmektedir, çünkü önceki arastirmalar uzun vadeli etkinlik dahil sinirlamalar göstermistir.
7. Sonuç
Bu konu, daha fazla arastirma gerektirir. Ayrica, benzer sonuçlara göz hareketleri olmadan da ulasilabileceginden, bazi arastirmalar EMDR'nin (EMDR'nin gerekli bir parçasi olarak göz hareketi) arkasindaki teorik mekanizmalari sorgulamistir. Pek çok soru kaldigindan ve daha fazla arastirma gerektiginden, EMDR, anksiyete bozuklugu (panik ataklari içeren) tedavisi için ilk öneri olamaz. Bununla birlikte, travma anksiyete bozuklugunun bir bileseni oldugunda ve EMDR ile birlikte BDT'nin bazi yönleri kullanildiginda bazi insanlar bunu yararli bulabilir.
Panik bozuklugu (PH), tekrarlayan, beklenmedik panik ataklar ve çarpinti, kalp çarpintisi, gögüs agrisi, terleme, titreme veya titreme gibi asiri uyarilma semptomlari ile karakterizedir (Frances, 2004). Bu semptomlar genellikle felaket olarak deneyimlenir ve günlük yasam üzerinde büyük bir etkisi olabilir (Frances, 2004). Ayrica, birçok çalisma, Parkinson hastalarinin yasam kalitesinin (QOL) BDT'den sonra arttigini göstermistir (Telch ve digerleri, 1995; Davidoff ve digerleri, 2012). Bununla birlikte, bir grup hasta hala BDT'den sonra ek tedaviye ihtiyaç duyar, çünkü bazi hastalar fayda görmezken, digerleri tam iyilesme saglamaz veya baska afektif bozukluklar gelistirmez (Van Balkom ve digerleri, 1996; Bakker ve digerleri, 1999).
EMDR'nin PD tedavisinde yararli olabilmesinin birkaç nedeni vardir.
a. Ilk olarak, panik ataklar beklenmedik bir sekilde ortaya çikar, sikinti verici olarak deneyimlenir, öznel bir tepkiye neden olur; korku veya çaresizliktir ve yasami tehdit edici olarak kabul edilebilir (McNally ve Lukach, 1992; Hagenaars ve digerleri, 2009).
b. Ikinci olarak, PB'deki panik anilarinin PTSD'de görüldügü gibi travmatik anilara benzedigine dair göstergeler vardir (Hagenaars ve ark., 2009).
c. Üçüncüsü, PB'nin siklikla bir veya daha fazla üzücü yasam olayinin ardindan gelistigine dair göstergeler vardir (Faravelli ve Pallanti, 1989; Horesh ve digerleri, 1997).
EMDR tedavisi ile ilgili, literatür için daha fazla çalisma gerekmektedir.
8. Referanslar
Bisson, J. I., Brayne, M., Ochberg, F. M., & Everly, G. S. (2007). (“Where is Our Psychological First Aid?- PODCAST - Dr Karen Wolfe”) Early psychosocial intervention following traumatic events. American Journal of Psychiatry, 164, 1016–1019.
Brown GW, Harris TO & Eales MJ: Etiology of anxiety
CBT can be recommended as a gold standard in the psychotherapeutic treatment of patients with anxiety disorders." - Otte, Christian. "Cognitive Behavioral Therapy in Anxiety Disorders: Current State of the Evidence." Dialogues in Clinical Neuroscience. Les Laboratoires Servier, Dec. 2011. Web. 14 Sept. 2016.
Cho, Y., Smits, J. A. J., Powers, M. B., & Telch, M. J. (2007). (“Importance of knowledge in the behavioural treatment of panic disorder ...”) Do changes in panic appraisal predict improvement in clinical status following cognitive behavioral treatment of panic disorder? Cognitive Therapy and Research, 31, 695–707.
Clark, D. M., Salkovskis, P. M., Hackmann, A., Wells, A., Ludgate, J., & Gelder, M. (1999). (“Remote Treatment of Panic Disorder: A Randomized Trial of Internet ...”) Brief cognitive therapy for panic disorder: A randomized controlled trial. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 67(4), 583–589.
de Voogd, Lycia D., et al. "Eye-Movement Intervention Enhances Extinction via Amygdala Deactivation." The Journal of Neuroscience, Oct 2018, https://www.jneurosci.org/content/38/40/8694
EMDR Practice and Research, 6(3), 110–119.
Frances, A. (2004). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, DSM-IV-TR. Washington, DC: American Psychiatric Association.Telch, M. J., Schmidt, N. B., Jaimez, T. L., Jacquin, K. M., and Harrington, P. J. (1995). Impact of cognitive-behavioral treatment on quality of life in panic disorder patients. J. Consult Clin. Psychol. 63, 823–830.
Galassi, F., Quercioli, S., Charismas, D., Niccolai, V., & Barciulli, E. (2007). (“The Effectiveness of Cognitive Behavioral Group Therapy on Depression ...”) Cognitive-behavioral group treatment for panic disorder with agoraphobia. Journal of Clinical Psychologyy, 63(4), 409–416.
Gordeev, S. A. (2008). Clinical-psychological studies of patients with panic attacks with and without agoraphobic disorders. Neuroscience and Behavioral Physiology, ,38(6), 633–637.
Hofmann, Stefan, et al. “The Efficacy of Cognitive Behavioral Therapy: A Review of Meta-analyses.” US National Library of Medicine, 1 Oct. 2012, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3584580/
Horesh, N., Amir, M., Kedem, P., Goldberger, Y., & Kotler, M. (1997). (“The Effects of Childhood Parental Death and Divorce on ... - Cambridge Core”) Life events in childhood, adolescence and adulthood and the relationship to panic disorder. Acta Psychiatrica Scandinavica, 96, 373–378.
Kahn, R. S., van Praag, H. M., Wetzler, S., Asnis, G. M., & Barr G. (1988). Serotonin and anxiety revisited. Biological Psychiatry, 23(2), 189–208.
Leeds, A. M. (2012). EMDR treatment of panic disorder and agoraphobia: Two model reatment plans. Journal of
Liotti, G., & Farina, B. (2011). Sviluppi traumatici. Eziopatogenesi, cinica e terapia della dimensione dissociativa. Milano, Italy: Cortina.
Logie, R., & de Jongh, A. (2014). The “Flashforward procedure”: Confronting the catastrophe. Journal of EMDR Practice and Research, 8(1), 25–32.
Long-term outcome of patients with dysthymia and panic disorder: A naturalistic 9-year follow-up study. Nordic Journal of Psychiatry, 62(1), 17–24. http://dx.doi.
Luber, M. (Ed.). (2009). "Eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) scripted protocols: Special populations." (“Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) Scripted Protocols ...”) New York, NY: Springer.
Luber, M. (Ed.). (2012). "Eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) scripted protocols with summary sheets: Special populations." (“Common FAQs Related to EMDR Training - Basic & Advance EMDR Training in ...”) New York, NY: Springer.
M. Salkovskis (Ed), Frontiers of cognitive therapy. New York: Guilford, 1996 23:155-165
McNally, R. J., & Lukach, B. M. (1992). Are panic attacks traumatic stressors? American Journal of Psychiatry, 149, 824–826.
McNally, R. J., and Lukach, B. M. (1992). Are panic attacks traumatic stressors? Am. J. Psychiatry 149, 824–826. doi: 10.1176/ajp.149.6.824
Shapiro F: Eye movement desensitization and reprocessing: Basic principles, protocols, and procedures (2nd ed.). (“Shapiro, F. (2001). Eye Movement Desensitization and Reprocessing ...”) New York: Guilford, 2001
org/10.1080/08039480801960123
Raskin M, Peeke HVS, Dikman W & Pinker H: Panic and generalized anxiety disorders. Developmental antecedents and precipitants. Archives of General Psychiatry 1982; 39:687-689
Shapiro, F. (2001). "Eye movement desensitization and reprocessing: Basic principles, protocols, and procedures." (“Eye movement desensitization and reprocessing: Basic principles ...”) New York, , NY: Guilford Press.
Shapiro, F. (2001). Eye Movement Desensitization and Reprocessing: Basic Principles, Protocols, and Procedures, Vol. 2. New York, NY: The Guilford Press.
Shapiro, F. (2002). EMDR as an Integrative Psychotherapy Approach: Experts of Diverse Orientations Explore the Paradigm Prism. Washington, DC: American Psychological Association.
Svanborg, C., Wistedt, A. A., & Svanborg, P. (2008).
"Understanding power and rules of thumb for determining sample sizes." (“Understanding Sample Size Determination in Nursing Research”) Tutorials in Quantitative Methods for Psychology, 3(2), 43–50.
Van den Hout, M. A., Rijkeboer, M. M., Engelhard, I. M., Klugkist, I., Hornsveld, H., Toffolo, M. J., et al. (2012). (“Making science work in mental health care. - Abstract - Europe PMC”) Tones inferior to eye movements in the EMDR treatment of PTSD. Behav. Res. Ther. 50, 275–279. doi: 10.1016/j.brat.2012.02.001
Wilson VanVoorhis, C. R., & Morgan, B. L. (2007).
